Analiza krytycznych punktów kontroli na fermach bydła mlecznego w praktyce – na co zwrócić uwagę?

Ferma krów mlecznych ma za zadanie produkcję jak największej ilości mleka, o jak najlepszych parametrach. Pod tym względem nie różni się więc ona od każdej firmy produkującej żywność. To spowodowało, że od jakiegoś czasu zacząłem się zastanawiać czy na fermach jest możliwe wprowadzenie CCP (z ang.critical control point, krytycznych punktów kontroli), podobnie jak ma to miejsce w systemach HACCP. 

Dzisiaj wiem, że ustalenie krytycznych punktów kontroli jest nie tylko możliwe ale również jest rzeczą, która robiona jest bezwiednie już od jakiegoś czasu. Taki model postępowania pojawił się samoczynnie w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku na lekarzy weterynarii, którzy nie tylko zajmują się leczeniem, ale również doradztwem. Lekarz doradca w krótkim czasie potrzebuje zebrać informacje na temat sytuacji na fermie, a do tego potrzebne są określone narzędzia. W tym artykule postaram się je przybliżyć.

Aby krowa dała mleko potrzebna jest przede wszystkim ciąża. Parametrem, który mówi nam w jakiej kondycji jest nasz rozród jest Pregnancy Rate (PR). Szczegóły służące jego wyliczaniu znajdziecie państwo w innym artykule. Tu nadmienić chciałbym tylko, aby zwrócić uwagę, w jaki sposób PR jest na danej fermie liczony (możliwe znaczne różnice pomiędzy programami). Za wartość zadawalająca należy uznać PR równy 25 %.

 

Pregnancy Rate by Lactation Group
	Mean Pregnancy Rate
Lactation	All	95% CL	First	95% CL	Repeat	95% CL	<=150DO
All Lactations	35,2%	3,1%	43,5%	3,3%	34,9%	4,4%	95,4%
1st Lactation	41,7%	5,5%	48,5%	4,6%	44,5%	6,9%	96,9%
2nd Lactation	35,0%	5,3%	43,6%	5,5%	33,7%	7,3%	95,6%
3rd+ Lactations	31,1%	5,2%	38,5%	7,7%	31,6%	9,5%	93,5%
Lact. # unknown	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
	First HDR	Post HDR	Mean HDR	PR Calc
	99,2%	56,6%	70,4%	33,8%

 

Tab.1. Analiza PR w programie REPMON

 

Finałem każdej ciąży powinien być poród. Tu interesuje nas przede wszystkim ilość urodzonych i odchowanych cieląt.  Upadki do 48 h po porodzie nie powinny przekraczać 6 %. Upadki do odsadzenia nie powinny przekraczać 4 %, od odsadzenia do 6. miesiąca życia powinny być mniejsze niż 2 %, a od 6. miesiąca życia do porodu powinny stanowić mniej niż 1 %. 

Kiedy mówimy o upadkach, nie sposób pominąć ich przyczyny. Do głównych ich powodów należy zespół biegunkowy cieląt i zespół oddechowy cieląt. Ich ryzyko wystąpienia powinno wyglądać następująco: 

• biegunki <20 % do 60. dnia i <2% 60-120 dni,

• pneumonia <10 % do 60. dnia i <20 % 60-120 dni.

Czynnikiem, który w dużej mierze decyduje o jakości odchowu jest odpój siarą. Szczegóły jego tworzenia i zarządzania znajdą państwo w innym artykule. Tu ważne jest, aby monitorować poziom, w jakim został dokonany transfer odporności biernej. Nie mam na myśli pojedynczego zwierzęcia (często na tym nie potrzebnie się skupiamy), lecz wszystkich zwierząt urodzonych na danej fermie. Naszym celem jest aby 90% zwierząt miało odpój powyżej 5,2 g/dl lub 8,3 BRIX%.

Fot. 1. Refraktometr BRIX%               Fot. 2. Refraktometr G/L

Wykładnikiem dobrego tempa wzrostu jest podwojenie wagi urodzeniowej w 60 dniu życia. Tu często pojawia się problem, bo cielęta trzeba zważyć, co często jest wysiłkiem zbyt wielkim dla hodowcy. Proszę państwa nie ma się  co czarować, jest to jedyna metoda , która powie Wam w jaki sposób odchowujecie młodzież i czy zarabiacie czy tracicie masę pieniędzy. Tak więc WAŻCIE ZWIERZĘTA!

Fot. 3.Waga dla cieląt                                   Fot.4. Waga przepędowa dla bydła

Ważenie i mierzenie pozwoli państwu zdecydować, czy zwierzęta nadają się już do krycia czy nie. Aby zwierzęta nadawały się do krycia powinny mieć co najmniej 55% masy zwierzęcia dorosłego (ok.400 kg) i 85-90% jego wzrostu (1,3 m ). W praktyce powinno się to przełożyć na 11-13. miesiąc życia.

Naczelnym parametrem, który powie nam czy nasze zwierzęta były dobrze odchowane jest wiek pierwszego wycielenia, który powinien nastąpić przed ukończeniem 24. miesiąca życia. To powoduje, że zwierzę stanie się dla nas najbardziej opłacalne zarówno pod względem wysokiej produkcyjności jak i niskiego ryzyka brakowania.

Aby odpowiedzieć sobie na pytanie czy moje krowy dają dużo mleka niezbędny jest jego pomiar. Te informacje możemy pozyskać z większości nowoczesnych hal udojowych. Największą kopalnią informacji o naszym mleku są niewątpliwie dane, które uzyskujemy z próbnych udojów organizowanych przez PFHBiPM. Ważne jest, aby wiedzieć, ile mleka dają krowy w poszczególnych laktacjach.

Aby krowa dawała mleko musi mieć zdrowe wymię. Aby wymię było zdrowe trzeba mieć pod kontrolą przypadki jego zapaleń. Tak więc istotne jest, aby na bieżąco śledzić ilość przypadków mastitis, jak również fazę ich występowania w laktacji. Z praktycznego punktu widzenia interesuje nas ilość przypadków nowych, jak i przewlekłych  (dane z PFHBiPM zawierają takie raporty).

Podobna zależność odnosi się do kulawizn w stadzie oraz przypadków zatrzymania łożyska i zapaleń macicy. Tu jednak jesteśmy zdani na dane, jakie zgromadzi ferma.

Co do schorzeń metabolicznych, to na uwadze należy mieć przede wszystkim ilość zalegań poporodowych (hipokalcemia) oraz przypadków ketozy.

Takie dane dostarczone w raporcie obojętnie czy tygodniowym, czy miesięcznym pozwalają w obiektywny sposób powiedzieć, jak wygląda sytuacja na fermie pod względem zdrowotnym jak i produkcyjnym. Oczywiście dane te w dużej mierze zależą od rzetelności osób, które je zbierają. Alternatywą są oprogramowania, które mogą takie analizy sporządzać za nas (DC305), lecz na chwilę obecna niewiele osób ma do nich dostęp.

 

RAPORT WETERYNARYJNY	……………………………… za miesiąc ……………………
Ilość krów ogółem	123	%
Ilość krów sprzedana	4	3,3
Ilość krów padłych	4	3,3
Pregnancy rate	25%
Ilość krów zasuszonych	8	6,5
Ilość krów wycielonych	12	9,8
Ilość krów kulawych	20	16,3
Ilość krów z mastitis	17	13,8
Mastitis świeże	3	17,6
Mastitis przewlekłe	14	82,4
ilość krów z zaleganiem poporod.	12	9,8
Ilość krów z ketozą	4	3,3
Ilość krów z metritis	0	0,0
Ilość krów z zatrzymaniem łożyska	2	1,6
Ilość jałówek wycielonych	13
Ilość cieląt urodzonych	20
Ilość martwo urodzonych	2	10,0
Ilość cieląt padłych do 48 h.	2	10,0
Ilość cieląt padłych do odsadzenia	3
Ilość cieląt padłych do 6 miesięcy	4
iIość cieląt padlych do wycielenia	0
Średnia waga urodzeniowa	39
Średnia waga w 60 dniu życia	75
% biegunki do 60 dni	12
% biegunki 60 - 120 dnia	10
% płuca do 60 dnia	7
% płuca  60 - 120 dnia	23
% cieląt odpojonych poprawnie	81
Średni wiek 1 krycia	13,2
Średni wiek 1 wycielenia	23,1
Średnia wydajność ze stada	31,2
Średnia wydajność od dojnej	37,9
Średnia wydajnośc w 1 laktacji	32,1
Średnia wydajność w 2 laktacji	36,5
Średnia wydajność w 3 laktacji	41,2

 

Rys.1 Przykład raportu stworzonego przez autora

 

Krowy sprzedane	Krowy padłe	Powód	Dni laktacji	Dni ciąży	Kg mleka
Jałówki sprzedane	Jałówki padłe	Powód	Dni życia

Rys.2 Przykładowy raport upadków przygotowany przez autora