W części pierwszej ustaliśmy sobie ,co to znaczy dobry odchów. Czego możemy oczekiwać od naszych zwierząt, wyznaczyliśmy cele. Teraz skupimy się na ich realizacji…
Mówiąc o odchowie cieląt należy zacząć od początku, czyli od porodu. Oczywiście wszystkie aspekty począwszy od zapłodnienia, okresu wczesnej i późnej ciąży też są istotne, ale będą one przedmiotem osobnego opracowania.
Poród – ważny moment dla przyszłego odchowu cieląt.
Poród jest kluczowy, gdyż błędy popełnione przy porodzie są przyczyną zarówno start bezpośrednich (cielęta martwo urodzone), jak pośrednich – gorszego odchowu, np.: w wyniku złamań, zachłystu. Ja osobiście jestem zwolennikiem porodów naturalnych, ale dozorowanych. Należy zminimalizować stres. W przypadku braku postępu akcji porodowej należy krowę zbadać i ocenić prezentację płodu, a w razie potrzeby dokonać korekcji. Jeśli jest wszystko w porządku, to zostawiamy krowę, żeby dalej cieliła się sama.
W wielu stadach używa się podczas wycielnia urządzenia porodowego. Jest to doskonałe narzędzie, ale tylko w świadomych rękach doświadczonego lekarza weterynarii, często obserwujemy niewłaściwe postępowanie kończące się tragicznie: złamania, uszkodzenia dróg rodnych.
Rys.1. % martwych urodzeń w zależności od sposobu rozwiązywania porodu.
Po wyparciu cielaka zawsze należy sprawdzić czy nie ma kolejnego. Często obserwujemy straty związane z pozostawieniem i obumarciem drugiego płodu. Mimo, że często obecność ciąży bliźniaczej jest wcześniej potwierdzona badaniem USG. Kolejny krok to zabezpieczenie pępowiny i przeniesienie cielęcia do kojca poporodowego, który powinien być łatwy do mycia i dezynfekcji.
Nie zapominajmy o siarze!
Zarządzanie siarą jest elementem o ważkości, którego wszyscy wiedzą, a mimo to popełniane są błędy. Ogólnie można wszystko zawrzeć w dwóch słowach: jak najszybciej i w odpowiedniej ilości!!! (do 2 godz. i w ilości 10% masy ciała). Przyjmuje się, że ciele powinno pobrać 150g IgG. Istotne jest również szybkie pozyskanie siary, gdyż z czasem spada poziom IgG w wymieniu. W przypadku siary mrożonej istotna temp rozmrażania (nie wyższa niż 45o C).
Należy zwrócić uwagę na czystość bakteriologiczną siary, powinno być: (<100000 jtk/ml całkowitej liczby na płytce oraz <10000 jtk/ml liczby kolonii). Sposób podania: butelka czy sonda jest nie istotny, ważne żeby było to zrobione. Należy dokonać wyboru analizując możliwości obsługi porodówki.
Ocena jakości siary jest jednym z elementów potrzebnych do racjonalnego zarządzania odpojem siarą. Jakość siary mówi nam o ilości, jaką należy podać cielęciu, jak i decyduje jaka siara nadaje się do banku siary. Oceny dokonujemy przy użyciu siaromierza lub referaktometru.
Siaromierz:
Rys.2. Zastosowanie siaromierza do badania jakości siary
|
% BRIX
|
Równowartość IgG
|
Wartość siary
|
|
>27%
|
>100g/L
|
Znakomita siara
|
|
>22%
|
>50g/L
|
Dobra siara
|
|
>18-21%
|
30-50g/L
|
Przeciętna siara
|
|
<17%
|
<30g/L
|
Słaba siara
|
Rys.3. Zastosowanie refraktometru do badania jakości siary.
Bardzo istotnym jest ocena stopnia odpojenia, pozwala ona nam zweryfikować obsługę porodówki. W celu uzyskania informacji o prawidłowym odpojeniu, 36-72 godziny po porodzie dokonujemy pomiaru ilości białka całkowitego w surowicy krwi cieląt. Za wartość graniczną uważamy 55g/l lub BRIX 7,8% a nawet 8,2%. Za zadowalającą uważamy sytuację, w której 90% cieląt osiąga ten poziom. Dobrze się sprawdzają system premii dla pracowników, za właściwe odpojenie. Z reguły rozwiązuje nam to problem cieląt nieodpojonych. Siara to nie tylko przeciwciała, to również składniki pokarmowe: (białka, peptydy, aminokwasy, lipidy, kwasy tłuszczowe, składniki mineralne i witaminowe) i związki bioaktywne (Hormony: insulina, hormon wzrostu, prolaktyna, leptyna, czynniki wzrostu: IGF-1, IGF-2). Wpływają one korzystnie na rozwój cielęcia. Siara i jej składniki modulują profil metaboliczny w późniejszym okresie wzrostu i rozwoju cieląt. Wiele wyników badań potwierdza wyższą wydajność krów które jako cielęta były lepiej odpojone siarą. W tym momencie należy zadać sobie pytanie co z pasteryzacją siary? Wiele dyskusji prowadzi się na ten temat, jedno jest pewne, że w/w substancje ulegają degradacji podczas pasteryzacji, gdyż nie są odporne na temperatury stosowane podczas tego procesu. Po przeprowadzeniu porodu, odpojeniu siarą należy zająć się dalszym odchowem cielęcia.
Systemy odchowu cieląt.
-Tradycyjny: preparat mlekozastępczy do 3. miesiąca życia 6-8 litrów, od 2 tygodnia pasza typu CJ, siano do woli,
-Skrócony: dawki pójła 4-4,5 litra, pasza typu starter do woli od 4-5 dnia życia, wczesne odsadzenie 40-45 dni,
-Intensywny: duże dawki wysokobiałkowego preparatu mlekozastępczego 1-1,25 kg proszku w ilości 8-10 litrów przez około 50 dni, pasza do woli od 4-5 dnia życia.
Często obserwujemy, że te systemy są połączone, idziemy na celowe ustępstwa. Jednakże patrząc na stan dzisiejszej naszej wiedzy to system intensywny jest najbardziej pożądany. Jeśli chodzi o systemy utrzymania to niezależnie od tego czy będą to kojce, budki indywidualne lub zbiorowe, cielętniki zamknięte czy wiaty to muszą one mieć pewne cechy wspólne.
Przedstawię kilka ogólnych zasad które są istotne niezależnie od wprowadzonego systemu utrzymania.
Ogólne zasady:
- pomieszczenia indywidualne, łatwe do mycia i dezynfekcji,
- unikanie kontaktu pomiędzy cielętami,
- brak kontaktu za starszymi zwierzętami,
- idealnie CAŁE POMIESZCZENIE PEŁNE, CAŁE PUSTE,
- odpowiednia temperatura i wentylacja.
Należy pamiętać, że cielęta podlegają również stresowi cieplnemu.
- temperatura minimalna 8oC
- optymalna 12-20o C
- przy wilgotności 60-80%
W miesiącach zimowych szczególnie ważne jest zapewnienie komfortu cieplnego zwłaszcza zwierzętom, które chorują.
Najczęstsze błędy popełniane podczas odchowu to:
- brak stałego dostępu do wody,
- brak higieny (pomieszczeń, karmienia),
- nieodpowiednia ilość i jakość paszy,
- nieodpowiednia temp. pójła,
- brak nadzoru,
- brak dokumentacji zootechnicznej, weterynaryjnej.
Jeśli chodzi o jednostki chorobowe występujące podczas odchowu cieląt to przedstawiają się one w następujący sposób (uszeregowane są w zależności od czasu ich występowania):
-biegunki neonatalne,
- posocznica,
- zapalenie pępka,
- biegunki inne,
- zakażenia wywołane przez Clostridium,
- choroby układu oddechowego,
- BVD/MD, IBR/IPV.
Ich szczegółowy opis będzie przedmiotem osobnych opracowań.