Szczepienia ochronne – jak postępować?
Równolegle z badaniem próbek krwi w celu wykrycia zwierząt trwale zakażonych, prowadzimy w stadach szczepienia przeciwko BVD. Schemat szczepień zależy od użytej szczepionki. Na rynku dostępne są szczepionki żywe (atenuowane) i szczepionki zabite (inaktywowane). Szczepionkami szczepi się zwierzęta raz do dwóch razy do roku, niektóre z nich posiadają w swojej rejestracji ochronę płodu. Oznacza to, że po zaszczepieniu krowy producent deklaruje ochronę płodu przed zakażeniem wirusem BVD między 40. a 120. dniem ciąży w sytuacji, gdy w stadzie dojdzie do wiremii. Niezależnie od rodzaju szczepionki, szczepieniem objęte są wszystkie zwierzęta według wskazań ulotkowych. Zarówno producenci żywych, jak i zabitych szczepionek podkreślają, że efekt ich stosowania zależy od eliminowania ze stada zwierząt trwale zakażonych PI.
Eliminacja cieląt PI – punkt krytyczny.
W stadach będących pod opieką wraz z wprowadzeniem programu szczepień ochronnych przeciwko BVD eliminuje się cielęta trwale zakażone (PI). Cielęta takie wyłania się na podstawie badań próbek krwi w kierunku obecności antygenu BVD. Krew jest pobierana od zwierząt powyżej 3. miesiąca życia, tak aby stworzyła się pula 20 próbek do badań wspomnianą metodą RT-PCR. Z mniejszych gospodarstw wysyłamy do laboratorium mniejszą liczbę próbek np. 5. Wynik dodatni próby zbiorczej wymaga wyszukania zwierząt PI za pomocą testu Elisa (postępuje się w identyczny sposób jak opisano wyżej). Zatem cielęta, które w pierwszym badaniu są antygenowo pozytywne izoluje się ze stada i po miesiącu ponownie od nich pobiera próbkę krwi w celu potwierdzenia obecności antygenu BVD. Dwukrotny pozytywny wynik na obecność antygenu BVD daje pewność, że zwierzę jest trwale zakażone i usuwa się je ze stada. W ten sposób postępuje się tak długo, aż w stadzie nie będzie cieląt trwale zakażonych.
Badanie wycinka skóry ucha
Aby ograniczyć rozprzestrzenianie się w stadzie wirusa BVD, diagnozuję bardzo młode cielęta. Od prawie dwóch lat w kilku gospodarstwach praktykujemy badanie na obecność antygenu BVD w wycinku skóry pobieranej z małżowiny usznej od nowo narodzonych cieląt. Próbki skóry wysyłamy do laboratorium, tam łączone są w próbę zbiorczą i badane metodą RT-PCR na obecność antygenu BVD. Dzięki tej metodzie można bardzo wcześnie wykryć i wyeliminować zwierzęta trwale zakażone pochodzące np. od „krów trojańskich” wstawionych do stada z zakupu. Tym samym czas, w którym cielę trwale zakażone rozsiewa w stadzie wirusy BVD jest znacznie skrócony. Im szybciej cielęta PI będą eliminowane ze stada, tym szybciej stado będzie uwolnione od wirusa BVD. W mojej opinii ważne jest, aby cielę trwale zakażone wyeliminować ze stada zanim będzie przeniesione do kojca grupowego. Tym sposobem rozprzestrzenianie wirusa przez cielęta PI jest znacznie ograniczone. Obecnie wycinek skóry z ucha pobieramy za pomocą skalpela, profesjonalny sprzęt wraz kapsułkami do przechowywania pobranych próbek skóry jest bardzo drogi. Koszt badania prób wycinka skóry ucha jest podobny do kosztów analiz próbek krwi. Wynik badania próbki wycinka skóry ucha jest bardziej wiarygodny niż wynik próbki krwi. Pobierając krew od cielęcia PI możliwe jest, że zwierzę może krótkotrwale nie mieć antygenu BVD we krwi, ale na pewno stwierdzi się go w skórze. Na obecność antygenu BVD w skórze ucha nie wpływają przeciwciała matki, które cielę pobiera wraz z siarą. Zaletą badania próbek skóry ucha jest możliwość jej pobrania od zwierząt martwo urodzonych, tymczasem próbek krwi od martwych zwierząt się nie pobiera. Badanie próbek skóry ucha cieląt uszczelnia system zwalczania wirusa BVD w stadzie, ponieważ przebadać można wszystkie cielęta, także martwo urodzone.
Jak potwierdzić brak aktywności wirusa BVD?
Sposób potwierdzenia braku aktywności wirusa BVD jest uzależniony od rodzaju użytej szczepionki i od indywidualnie opracowanego programu zwalczania BVD.Po upływie dwóch lat od wykrycia ostatniego cielęcia trwale zakażonego nie pobieramy już próbek krwi od młodych zwierząt, czyli nie szukamy cieląt PI. Kiedy podejmujemy taką decyzję, to przy najbliższym rutynowym szczepieniu przeciwko BVD szczepionką zabitą pobieramy próbki krwi od 5–10% jałówek w wieku od 12. do 18. miesięcy. Natomiast przy stosowaniu żywej szczepionki krew pobiera się od jałówek, które nigdy nie były szczepione przeciwko BVD. Informuję, że pobrane od żeńskiej młodzieży próbki krwi są indywidulanie badane serologicznie na obecność przeciwciał BVD. Brak aktywności przeciwciał (wynik ujemny) dowodzi, że w stadzie nie ma zwierząt trwale zakażonych, a szczepienia prowadzone są poprawnie. Dodatnie wyniki badania serologicznego próbek krwi pobranych od młodzieży w wieku 12–18 miesięcy wskazują na duże prawdopodobieństwo obecności w stadzie zwierząt trwale zakażonych. Jeżeli aktywność przeciwciał jest niska, to sprawdzamy czy aktywność ta nie rośnie. W tym celu 2 razy do roku badamy próbki krwi od młodzieży w wieku 12–18 miesięcy. Informuję, że w stadzie uwolnionym od wirusa BVD dobrym zwyczajem jest okresowe pobranie próby mleka tankowego (ze schładzalnika) do badań na obecność antygenu BVD. Jest to badanie kontrolne przeprowadzane w laboratorium metodą PCR, pozytywny wynik wskazuje, że w stadzie podstawowym prawdopodobnie znajduje się krowa trwale zakażona. Natomiast negatywne wyniki próby mleka tankowego na obecność antygenu BVD wraz z negatywnymi wynikami serologicznymi młodzieży w wieku 12–18 miesięcy są dowodem sukcesu odniesionego w zwalczaniu BVD w stadzie.
Stado naiwne – dlaczego nie warto rezygnować ze szczepień?
Pytamy, czy w stadzie uwolnionym od BVD, można zrezygnować ze szczepień przeciwko tej chorobie. Jest to możliwe tylko po wdrożeniu w gospodarstwie wzorowej bioasekuracji na wzór stosowanej w kurnikach czy chlewniach. W przypadku bydła takie warunki bardzo trudno stworzyć, chociażby dlatego, że stada obsługuje wiele osób, np. inseminator, korektor racic, skupujący zwierzęta rzeźne itp. W mojej kilkunastoletniej praktyce zasady wzorowej bioasekuracji wdrożono tylko w jednym stadzie, co przemawiało za rezygnacją ze szczepień przeciwko BVD. Jednocześnie przestrzegam przed zaniechaniem szczepień w stadach uwolnionych od wirusa BVD, w których nie wdrożono zasad bioasekuracji. Stado uwolnione i nie szczepione przeciwko BVD staje się tzw. stadem naiwnym, wystawionym na presję wirusów BVD. W takich stadach zawleczony wirus rozprzestrzenia się bardzo szybko, powodując gigantyczne straty ekonomiczne. Moim zdaniem koszt szczepień jest znacznie niższy niż nakłady ponoszone na zwalczanie choroby BVD, gdy dojdzie do jej wybuchu w stadzie naiwnym, tj. uwolnionym od choroby BVD i w którym nie prowadzi się stosownych szczepień. Ponoszone koszty na szczepienia umożliwiają uzyskiwanie stabilnej w dłuższej perspektywie czasowej wysokiej wydajności mlecznej.