Przeprowadzenie każdego zwierzęcia przez pełny obrót cyklu bez narażenia się na nadmierne koszty, jest zadaniem niezwykle trudnym. Zagrożenia mogące mieć wpływ na ujemne wyniki odchowu mają swój początek już od pierwszych chwil po narodzeniu cielęcia. Skutkiem problemów zdrowotnych są zarówno upadki cieląt jak i opóźnione przyrosty. Ponad połowa upadków cieląt spowodowana jest biegunkami w okresie neonatalnym.
Czym jest biegunka neonatalna i jakie są jej przyczyny.
Biegunka neonatalna jest schorzeniem przewodu pokarmowego, występująca w pierwszych tygodniach po narodzeniu. Niedojrzały, aczkolwiek intensywnie rozwijający się układ pokarmowy oraz niekorzystne czynniki zewnętrzne predysponują cielęta do zachorowań, powodując tym samym iż pierwsze tygodnie życia są okresem krytycznym, wymagającym szczególnej uwagi hodowcy. Biegunki są problemem złożonym. Przeciwdziałając schorzeniu, należy patrzeć na problem w szerszej perspektywie biorąc pod uwagę to, iż czynniki wywołujące chorobę są zróżnicowanego pochodzenia. Biegunka neonatalna może być powodowana przez infekcje, nieprawidłowe warunki utrzymania, błędy żywieniowe, bądź może być wypadkową wszystkich tych czynników. Dlatego też przy podejmowaniu działań zapobiegawczych, nie należy umniejszać znaczenia żadnej z potencjalnych przyczyn wystąpienia problemu.
Etiologia:
Czynniki zakaźne. Najczęstszymi przyczynami biegunek o podłożu zakaźnym w pierwszych 2-3 tygodniach życia są enterotoksyczne szczepy E. Coli, rotawirusy, koronawirusy i kryptosporydioza. Przebieg kliniczny choroby uzależniony jest od rodzaju, liczby i zjadliwości patogenu. Ponadto wpływ mają wyjściowa odporność zwierzęcia oraz warunki higieniczne w jakich ono przebywa. Bardzo istotnym, w efektywności leczenia, jest czas jego podjęcia.
Czynniki żywieniowe. Nieprawidłowe postępowanie dotyczące karmienia odnosi się, do zbyt późnego odpojenia siarą słabej jakości i nieodpowiedniej ilości, co skutkuje brakiem nabycia odporności biernej. Ponadto, preparaty mlekozastępcze niskiej jakości, czyli bazujące na białku roślinnym negatywnie wpływają na procesy trawienne powodując biegunki. Z punktu widzenia technicznego, niebagatelny wpływ mają temperatura odpajanego pójła, regularność karmienia oraz technika pojenia (wiadro, wiadro ze smoczkiem itp.).
Czynniki środowiskowe Niekorzystne warunki zewnętrzne otaczające rozwijający się organizm wpływają na osłabienie jego odporności. Zbyt duże zagęszczenie zwierząt, przeciągi, duża wilgotność, ponad normatywne stężenie gazów toksycznych przyczyniają się do infekcji oraz mają wpływ na przebieg kliniczny choroby.
Istota problemu.
Głównym symptomem biegunki są częste, obfite i wodniste wypróżnienia w kolorze od białego do żółtego, czasem z zawartością krwi. Powodem może być hipersekrecja płynów do światła jelit lub upośledzone wchłanianie treści pokarmowej, co zależne jest od czynnika etiologicznego. W dalszym przebiegu dochodzi do odwodnienia oraz zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, następuje zmiana kierunku wielu procesów metabolicznych, co w konsekwencji objawia się osłabieniem, zanikiem odruchu ssania, zaleganiem i śmiercią. Ponieważ bezpośrednią przyczyną upadków cieląt z biegunką, są odwodnienie, kwasica, oraz zaburzenia metaboliczne, ważna jest z punktu widzenia hodowcy umiejętność rozpoznawania objawów biegunki oraz oznak odwodnienia.
Należą do nich: utrata elastyczności skóry, zapadnięte i mgliste gałki oczne, opadnięte uszy, sucha śluzawica, brak apetytu, apatyczność i utrata masy mięśniowej. Trafna ocena wyżej wymienionych symptomów oraz świadome postępowanie hodowcy, przyczynia się do skutecznej terapii i skraca czas rekonwalescencji. Takie działania powinny obejmować odpowiednio szybkie wezwanie lekarza weterynarii, a do czasu jego przybycia, chore zwierzę powinno się odseparować od pozostałych zwierząt, umieścić w suchym i ciepłym miejscu. Hodowca we własnym zakresie może rozpocząć doustną terapię nawadniającą preparatami zawierającymi elektrolity.
Profilaktyka biegunek
Zapobieganie biegunkom ma swój początek już w okresie zasuszenia krowy, poprzez zapewnienie czystych warunków w kojcu porodowym oraz umieszczeniu w nim ciężarnej krowy minimum 3 tygodnie przed wycieleniem, celem wytworzenia odpowiednich przeciwciał, które zostaną przekazane cielęciu wraz z siarą. Ponadto pozytywne rezultaty przynosi szczepienie jałówek i krów cielnych szczepionkami zawierającymi antygeny rotawirusa, koronawirusa oraz E.coli. Cielęta pojone siarą od szczepionych krów wykazują zmniejszone nasilenie biegunek, występujących na tle wymienionych patogenów. Największy wpływ na profilaktykę biegunek ma sam hodowca, który stosując odpowiednie procedury przyczynia się do zmniejszenia częstości występowania biegunek.
Właściwe postępowanie to:
- Podanie siary jak najszybciej po porodzie, maksymalnie do 2 godzin w ilości 3-4 litrów. Drugie podanie powinno nastąpić w czasie do 8 godzin od pierwszego.
- Odpajanie siarą bardzo dobrej jakości (gęstość >1060g/ml), pochodzącą od zdrowych krów.
- Siarę o temperaturze 39-40 stopni C podawać z butelki ze smoczkiem
- Odpajanie cieląt powinno odbywać się 2-3 dziennie, o tej samej porze.
- Odpajanie preparatami mlekozastępczymi wysokiej jakości, stosując się do instrukcji producenta, oraz podawać w odpowiedniej temperaturze.
- Utrzymywanie najmłodszych cieląt w kojcach indywidualnych, w czystych i suchych warunkach
- Zapewnienie stałego dostępu do wody.
- Systematyczna dezynfekcja pomieszczeń w których utrzymywane są zwierzęta