Ciąża bliźniacza u bydła mlecznego

Dlaczego mówimy o wyzwaniu/trudnościach, ponieważ krowy które urodziły bliźnięta są w grupie ryzyka i częściej obserwujemy u nich zaburzenia okresu okołoporodowego i problemy metaboliczne. Częściej spotyka się resorpcje płodów, większa jest śmiertelność okołoporodowa i mniejsza masa urodzeniowa cieląt w porównaniu do ciąż pojedynczych. Występowaniu ciąż bliźniaczych sprzyjają zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe. Jest to prawdopodobnie problem który będzie narastał i odpowiednie zarządzanie krowami cielnymi ze stwierdzona podwójną ciążą będzie powodował ograniczenie strat ekonomicznych.  Na przestrzeni lat częstotliwość występowania ciąż bliźniaczych u krów mlecznych się zwiększa. Obecnie szacuje się , że wynosi ok 5% wszystkich ciąż. Bliźnięta mogą rodzić się z owulacji pojedynczego pęcherzyka i podziału zarodka. Podział zarodka następuje w 8-9 dniu ciąży w stadium blastocysty. Cielęta są genetycznie i fenotypowo identyczne. Szacuje się, że ok 4% wszystkich ciąż bliźniaczych stanowią bliźnięta jednojajowe. Bliźnięta dwujajowe są konsekwencją owulacji dwóch pęcherzyków jajnikowych. Cielęta te nie są identyczne, różnią się fenotypowo, mogą być różnej płci. Do owulacji pęcherzyków może dochodzić na jednym lub dwóch jajnikach. Zawsze obserwujemy obecność dwóch ciałek żółtych. Do podwójnej owulacji dochodzi gdy mamy do czynienia ze zniesieniem mechanizmu selekcji pęcherzyków jajnikowych. W rozwoju pęcherzyków jajnikowych wyróżniamy trzy fazy: wzrostu, selekcji i różnicowania/dominacji.  Jeżeli na etapie selekcji mamy dwa lub więcej pęcherzyków to w wyniku ich różnicowania na jajniku lub jajnikach znajdują się dwa pęcherzyki dominujące ulegające owulacji. Takie zjawisko nazywamy kodominacją. Bliźnięta dwujajowe rodzą się zawsze w wyniku podwójnej owulacji, natomiast podwójna owulacja nie zawsze oznacza występowanie ciąży mnogiej. Przewiduje się, że 12% krów mlecznych ma podwójną owulacje, z tego 16% rodzi bliźnięta.

Czynniki ryzyka/ zagrożenia przy obecności ciąży mnogiej dotyczą płodu jak i matki. W przypadku zarodka/płodu możemy mieć do czynienia z obumarciem. Może dotyczyć jednego zarodka lub obu. W 18% ciąż podwójnych mamy do czynienia ze stratą obydwóch zarodków, w 15% dochodzi do resorpcji jednego embrionu. Ponadto obserwujemy większą śmiertelność okołoporodową, cielęta rodzą  się z mniejszą masą urodzeniową. W przypadku bliźniąt dwujajowych różnopłciowych mamy do czynienia za zjawiskiem frymartynizmu. Połączenie naczyń krwionośnych pomiędzy łożyskami rozwijających się płodów prowadzi do zaburzeń u osobnika płci żeńskiej. Jest on niepłodny na skutek niedorozwoju narządów płciowych. Negatywny wpływ ciąży bliźniaczej na matkę dotyczy przede wszystkim zaburzeń okresu okołoporodowego i ich konsekwencji. Z racji tego, że są to często porody przedwczesne ( ok 10-14 dni przed terminem) dochodzi do zatrzymania łożyska ( 60-70%), następstwem czego jest ostre poporodowe zapalenie macicy. Krowy 3-4 razy częściej zapadają za zaburzenia metaboliczne, głównie ketozę w porównaniu do krów z ciąż pojedynczych. Rośnie ilość przypadków przemieszczenia trawieńca, zwierzęta są częściej brakowane w pierwszych 30 dniach laktacji. Poza tym zmniejsza się wydajność mleczna krów, wydłuża się okres przestoju poporodowego. Obserwujemy gorsze wskaźniki rozrodu u tych zwierząt. Na częstotliwość występowania ciąż podwójnych ma wpływ wiele czynników:

- genetyczne: odziedziczalność jest co prawda niska, aczkolwiek można zaobserwować linie żeńskie ze skłonnością do rodzenia  bliźniąt,

- rasowe: częściej u ras mlecznych, niż mięsnych. U bydła mięsnego sytuacja kiedy rodzą się dwa cielęta wydaje się być pożądana,

- pora roku: doniesienia są sprzeczne, choć obserwujemy wpływ stresu cieplnego na rozród czego efektem jest wzrost podwójnych owulacji,

- środowiskowe, głównie wydajność mleczna. Potwierdzony jest wpływ wysokiej wydajności na zwiększenie ilości podwójnych owulacji. Związane jest to z mechanizmem zwiększonego przepływu wątrobowego u krów wysokowydajnych i rozkładem hormonów steroidowych. W wyniku czego mamy mniejsze poziomy estrogenu i progesteronu we krwi.

- sterowanie rozrodem: wg moich obserwacji nie ma zależności pomiędzy sterowaniem hormonalnym opartym na protokołach OVSYNCH itp.  a ilością ciąż mnogich w stadach w których prowadzę rozród.

Dane za rok 2017, stada HF o wydajności  10,5 tys.-12,3 tys. L mleka w laktacji.

Strategie postępowania powinny zawierać kilka elementów. Po pierwsze powinniśmy identyfikować krowy które są w ciąży bliźniaczej. Jest to możliwe podczas badania rektalnego przy użyciu USG. Można to robić z dużym prawdopodobieństwem od 30 dnia po inseminacji. Mając rozpoznaną ciążę  mnogą możemy działać bezpośrednio na nią poprzez wywołanie poronienia przez zastosowanie PGF 2L, lub próbę aborcji jednego z płodów jak ma to miejsce u klaczy. Działania te są jednak irracjonalne , gdyż ich konsekwencją jest: w przypadku palpacyjnego usuwania jednego z płodów często dochodzi do utarty drugiej ciąży, natomiast poronienie wywołane farmakologicznie powoduje wydłużenie okresu międzywycieleniowego. Co w efekcie jest ekonomicznie nieuzasadnione. Poza tym wzrasta ryzyko kolejnej ciąży mnogiej u takiej krowy. Dlatego na dzień dzisiejszy swoją uwagę należy skupić na matce i wprowadzić takie algorytmy postępowania aby zminimalizować zagrożenia i ryzyko związane z taką ciążą. Należy zoptymalizować żywienie i utrzymanie krów z ciążą bliźniaczą. W związku z tym, że ciąża trwa krócej należy takie krowy wcześniej zasuszać. Kontrolować kondycje i odpowiednio grupować. Przy systemie żywienia w zasuszeniu dwoma dawkami odpowiednio wcześniej tj. ok 2 tyg. Przemieszczać na grupę rozdajania. Należy wprowadzić wszystkie dostępne środki które będą zapobiegały ewentualnym zaburzeniom metabolicznym. Zwierzęta te powinny być oznakowane lub powinna być informacja dla obsługi porodówki, aby mieć na uwadze, że możemy mieć do czynienia z trudnym porodem. Może dojść do powikłań w ułożeniu i prezentacji płodów. Należy odpowiednio prowadzić taki poród, a w przypadkach komplikacji korzystać z pomocy lekarza weterynarii. Po porodzie krowy powinny mieć zapewniony odpowiedni dobrostan i indywidualne traktowanie w celu minimalizacji powikłań.