Diagnostyka
Należy pamiętać, że BRD występuje na fermach w trzech charakterystycznych postaciach: postać ostra, podkliniczna i przewlekła. Ważne jest, aby szybko zidentyfikować zwierzęta dodatnie w kierunku BRD w dowolnej z tych postaci, ponieważ wszystkie mogą być początkiem kolejnych zakażeń w stadzie. Ponadto im szybciej zostanie wprowadzone skuteczne leczenie przez lekarza weterynarii, tym wyższa przeżywalność chorych zwierząt. Jeżeli w porę skutecznie nie ocenimy, czy dany cielak cierpi na choroby układu oddechowego, to wzrośnie zużycie antybiotyków, będzie więcej nawrotów, pojawią się zmiany przewlekłe. Chociaż BRD występuje na fermach powszechnie, jego diagnostyka może być niedoceniana z różnych względów: niedocenianie choroby przez hodowców, niewystarczające szkolenie z zakresu właściwych badań diagnostycznych, niewystarczająca wiedza na temat objawów klinicznych u niektórych pracowników, nieodpowiednie metody diagnostyczne, brak rutynowego monitorowania, brak czasu pracowników, zbyt mała liczba wyszkolonych pracowników oraz ograniczony kontakt ze zwierzętami.
Dobra strategia opracowana po konsultacji z prowadzącym fermę lekarzem weterynarii obejmuje zastosowanie co najmniej dwóch metod diagnostycznych, które można stosować jednocześnie na tej samej fermie oraz wprowadzić do stosowania odpowiednie protokoły.
Warto uwzględnić 3 narzędzia diagnostyczne, które można zastosować na fermie z odchowalnią. Po pierwsze badanie kliniczne (protokoły z wartościami punktowymi), które obejmuje ocenę obecności 5 objawów klinicznych, które są łatwe do pomiaru przez pracowników fermy: temperatura w odbycie, kaszel, wydzielina z nosa, wydzielina z oczu i ustawienie uszu. Jeżeli u zwierząt występują takie objawy należy niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii, który poprowadzi dalszą diagnostykę oraz wdroży skuteczne leczenie. Po drugie badanie USG klatki piersiowej wykonywane przez lekarza weterynarii, jest coraz częściej stosowane prze lekarzy w praktyce terenowej. Dzięki niemu lekarz może zaobserwować zmiany płucne wskazujące na BRD. Dzięki połączeniu tych dwóch dróg postępowania można szybko wytypować zwierzęta, które ze względu na postać kliniczną należy leczyć, i jednocześnie zidentyfikować te, u których występują zmiany wskazujące na BRD (postać podkliniczna i przewlekła). Z tego względu badanie USG klatki piersiowej umożliwia szybkie podjęcie decyzji, co robić w przypadku jałówek, u których stwierdzono zmiany — brakować czy leczyć? Ponadto bardzo zalecana jest praktyka wykonywania przez lekarza weterynarii badania sekcyjnego u jak największej liczby zwierząt padłych na fermie. Ta technika diagnostyczna pomaga nam w dwóch kluczowych punktach: udokumentowanie zmian wskazujących na BRD w dowolnej postaci i możliwość uzyskania próbek do rozpoznania patogenów i/lub wykonania antybiogramu.
Leczenie i zapobieganie
Celem jest całkowite wyleczenie zwierząt z chorobami układu oddechowego. Najważniejsze jest, aby lekarz weterynarii jak najszybciej przeprowadził badania diagnostyczne i jak najwcześniej wdrożył postępowanie terapeutyczne (opierające się na antybiotykach), przy czym czas trwania i dawki leków powinny być tak dobrane, aby uniknąć nawrotów, zawsze zależy to od decyzji prowadzącego fermę lekarza weterynarii.
Aby zwiększyć skuteczność stosowanych antybiotyków, ważne jest regularne wykonywanie laboratoryjnych badań diagnostycznych i poznanie przyczyny choroby, a także wykonanie antybiogramu w celu zastosowania antybiotyku, który powinien dać najlepsze efekty na danej fermie.
Nie należy zapominać, że w dobie rosnącej oporności na antybiotyki wśród zwierząt i ludzi, najlepszą metodą walki z problemem BRD na fermie jest zastosowanie odpowiedniej, indywidualnie dobranej profilaktyki. Metody zapobiegania obejmują kontrolę czynników stresowych (niedożywienie, niekorzystne środowisko, wentylacja, zmiany w grupie, mieszanie zwierząt o różnym pochodzeniu i w różnym wieku, ekspozycja na patogeny) oraz dobrą immunoprofilaktykę, dzięki szczepieniom i właściwemu podawaniu siary. Podawanie siary powinno zagwarantować, że u zwierząt nie wystąpi brak przeniesienia odporności biernej, zdefiniowany jako poziom IgG poniżej 10 mg/ml we krwi 24-48 godzin po porodzie. Wartości poniżej 10 mg/ml zwiększają ryzyko, że u jałówek wystąpią pewne choroby, w tym BRD, w okresie okołourodzeniowym. Aby zagwarantować takie wartości IgG, należy podać cielęciu 4-5 litrów siary o wysokiej jakości w pierwszych 8. godzinach życia.
Należy także podkreślić, że siara choć jest pokarmem idealnym i niezbędnym do przekazywania IgG cielętom, może być także źródłem przekazywania patogenów. Dlatego należy stosować siarę pozbawioną czynników patogennych. W tym miejscu należy wspomnieć o regularnym stosowaniu pasteryzatorów siary, ale także mleka podawanego cielętom w kolejnych dniach.
Dzięki szczepieniom krów przed porodem można zagwarantować odpowiednie przeniesienie przeciwciał w siarze w celu uzyskania odporności u cieląt, natomiast szczepiąc cielęta można uzyskać wysoki poziom odporności, utrzymujący się nawet kilka miesięcy. Kluczowe jest dobranie właściwego typu stosowanych szczepionek i czasu podania. Na rynku znajduje się wiele szczepionek chroniących przed wirusami (RSV, BVD, IBR, PI-3) jak i przed bakteriami (Mannheimia haemolytica, Histophilus somni) będącymi głównymi przyczynami BRD. Ważna jest analiza sytuacji zwierząt na fermie w kontekście BRD, aby móc podjąć decyzję o wdrożeniu konkretnych protokołów szczepień. Decyzję jaki typ szczepionki zastosować i w jakim czasie, podejmuje lekarz weterynarii po rozważeniu danych dotyczących zachorowalności, śmiertelności na fermie i istniejących czynników zakaźnych. Ograniczenie czynników ryzyka to przede wszystkim ograniczenie takich praktyk jak: stres termiczny, usuwanie rogów, odsadzenie, grupowanie, zmiany grupy, duże zagęszczenie, zmiany pożywienia, brak wody. Ważna jest także kontrola środowiska, przede wszystkim jakości powietrza, ponieważ właściwa wentylacja pomieszczeń jest niezwykle ważna dla ograniczania liczby przypadków BRD na fermie.
Wnioski
Jałówki w odchowalni to przyszłość fermy i dlatego ich zdrowie oraz dobrostan powinny być kontrolowane rutynowo. Przy zwalczaniu BRD, najważniejsze punkty, które należy uwzględnić, to: właściwe narzędzia diagnostyczne umożliwiające identyfikację dowolnej postaci choroby oraz umożliwiające uzyskanie obiektywnych danych do dalszej analizy, skuteczne leki, profilaktyka oraz ograniczanie czynników stresowych, immunizacja i właściwa wentylacja.
FOTOGRAFIE
Badanie ultrasonograficzne klatki piersiowej może być bardzo użyteczną metodą diagnostyczną w rozpoznawaniu zwierząt przewlekle lub subklinicznie chorych na BRD.
Trzymanie zwierząt przewlekle chorych na BRD razem ze zwierzętami zdrowymi nie jest właściwym postępowaniem. Te zwierzęta zawsze stanowią potencjalne zagrożenie wywołania nowych zakażeń BRD
