Pierwsze endoskopie strzyków prowadzono już w latach 70. XX wieku w Niemczech. Wtedy technika miała znaczenie dydaktyczne. Dziś, gdy rośnie wartość genetyczna i ekonomiczna krów, metoda ta wraca do łask jako nowoczesne narzędzie diagnostyczne, a często także terapeutyczne.
W przypadku niedrożności strzyków, krowy zazwyczaj badało się palpacyjnie lub za pomocą USG. Takie sposoby mają swoje ograniczenia, gdyż poza tym, że można postawić diagnozę, problem z niedrożnością pozostawał nierozwiązany. Teraz lekarz weterynarii dysponuje narzędziem, które nie tylko pozwala zdiagnozować i od razu rozwiązać problem, ale jeszcze ma możliwość przeprowadzenia tej procedury na miejscu, np. w oborze czy na hali udojowej. Badania endoskopowe łącznie z biopsją kanałową są obecnie nowoczesną techniką stosowaną w diagnostyce i ocenie skutków schorzeń strzyków i wymienia krów. Technika endoskopowa umożliwia również wielokrotne pobieranie próbek tkankowych od krów.
Kiedy zachodzi potrzeba wykonania endoskopii strzyków?
Kiedy dochodzi do zwężenia kanału strzyka, dój zaczyna się przedłużać. Gruczoł nie jest opróżniany do końca, zalega w nim mleko, w konsekwencji pojawia się mastitis. Dodatkowo przysadka mózgowa dostaje sygnał z wymienia, że skoro mleko nie jest zdajane, trzeba go produkować mniej. To krótka droga do zasuszenia jednej ćwiartki…
Dlaczego kanał strzykowy jest zbyt wąski?
Gdy kanał strzykowy jest zbyt wąski, oddawanie mleka zaczyna być utrudnione. U niektórych krów jest to cecha osobnicza, ale najczęściej zwężenie kanału strzyka jest pozostałością stanów zapalnych i uszkodzeń mechanicznych.
Zwężenia – stenosis, najczęściej umiejscawiają się u ujścia kanału strzykowego w okolicy rozety Fürstenberga. W obrazie endoskopowym widać polipowaty przerost błony śluzowej, blizny i zrosty łącznotkankowe, powodujące zwężenie światła strzyka lub nawet jego zrośnięcie (atresia).
Jak wykonujemy badanie?
Niespokojne zwierzęta można poddać sedacji. Przed badaniem endoskopowym do żyły jarzmowej podaje się oksytocynę, dzięki czemu następuje maksymalne opróżnienie gruczołu mlekowego. Końce strzyków są dezynfekowane 70-procentowym alkoholem, po czym przez kanał strzykowy wprowadza się sterylną kaniulę strzykową celem usunięcia mleka resztkowego. Następnie do strzyka i zatoki mlekonośnej dokonuje się infuzji środków znieczulających, masując przy tym gruczoł przez 30 s.
Stosując endoskopię zamiast technik ślepych, można precyzyjnie zdiagnozować zaburzenia przepływu mleka. Ostatnie badania terenowe przeprowadzone w Niemczech wykazały, że przyczynę zaburzeń przepływu mleka w strzykach z nieuszkodzoną skórą można uwidocznić za pomocą endoskopii w 99% przypadków. W 48% przypadków proste pęknięcia kanału strzykowego rozpoznano jako przyczynę zaburzeń przepływu mleka. U kolejnych 47% stwierdzono pęknięcia w okolicy kanału strzykowego z odwróceniem skóry kanału strzykowego do cysterny (działającej jak zastawka). W 1% wystąpiły pęknięcia w okolicy kanału strzykowego z wywinięciem skóry kanału strzykowego. 2% przypadków było spowodowanych brodawczakami cystern strzykowych blokujących wewnętrzny otwór kanału strzykowego, a 1% pękaniem w okolicy cysterny.
Rys1. Schematyczne przedstawienie kanału strzykowego (po lewej). Fot 1. Widok kanału strzykowego w obrazie endoskopu. Warto zwrócić uwagę na wybrzuszenie powyżej mięśni podłużnych strzyku(po prawej). Autor: American Association of Bovine Practitioners
Diagnoza – i co dalej?
Po dokładnym zdiagnozowaniu tych schorzeń, leczenie jest łatwe do wykonania. Kolejną zaletą endoskopii strzyków, w porównaniu z technikami ślepej próby, jest to, że leczenie można zwizualizować, a tym samym przeprowadzić precyzyjnie. Niemieckie badania i doświadczenia pokazują, że wskaźnik sukcesu w zakresie wyleczeń tego typu schorzeń ogromnie wzrasta przy stosowaniu endoskopii. Krowy, u których choroby zostały zdiagnozowane i leczone za pomocą endoskopu, dawały tyle mleka i pozostawały w stadzie tak długo, jak pozostałe sztuki w stadzie. Sytuacja ta uległa znacznej poprawie w porównaniu z przeszłością, kiedy stosowanie ślepych technik leczenia często pogarszało stan: u krów często rozwijało się zapalenia wymienia po leczeniu i były kierowane do uboju.
Przyszłość jest w naszych rękach!
W Polsce również są lekarze weterynarii, którzy z dużym powodzeniem stosują tą metodę w swojej praktyce terenowej. O tym już wkrótce na łamach naszego portalu!
Artykuł powstał na bazie opracowania: Thomas Geishauser, Klaus Querengasser, Using Teat Endoscopy (Theloscopy) to Diagnose and Treat Milk Flow Disorders in Cows, THE BOVINE PRACTITIONER-VOL. 35, NO. 2