Grzybica skóry u bydła zwana inaczej grzybicą strupiastą, dermatofitozą, trichofitozą występuje głównie u młodego bydła ras mlecznych. Powoduje ją najczęściej Trichopyton verrucosum, rzadziej inne dermatofity. Straty gospodarcze polegają głównie na zmniejszeniu wartości hodowlanej zarażonych zwierząt, rzadko dochodzi do uogólnienia procesu i wpływu na stan ogólny i wydajność.
Grzybica skóry jest zoonozą! Jest to najczęściej występująca choroba odzwierzęca na którą szczególnie narażone są osoby pracujące przy bydle.
Zdj.1. Grzybica skóry to bardzo gorźna zoonoza!
Grzybica skóry występuje enzootycznie, duży wpływ na jej pojawienie mają złe warunki utrzymania i niewłaściwe żywienie. Najczęściej chorują cielęta po 2 miesiącu życia (choć mogą chorować również zwierzęta dorosłe) utrzymywane w grupach. Zbyt duże zagęszczenie jest kluczowym elementem prowadzącym do rozwoju choroby. Szerzeniu grzybicy sprzyja ciepły, wilgotny mikroklimat w oborze oraz brak higieny. Zbyt duże zagęszczenie zwierząt. Istotne jest również wystąpienie stresora np. przegrupowanie, zakup nowych zwierząt, choroby przebiegające z immunosupresją np. BVD, zakażenia pasożytnicze. Zakażeniu sprzyja niedożywienie, niedobory mineralno-witaminowe, przede wszystkim w witaminę A. Stosowanie kortykosterydów nasila objawy.
Zarodniki są odporne, mogą długo utrzymywać się w środowisku, nawet kilka lat.
Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni lub poprzez kontakt z zainfekowanym środowiskiem czy sprzętem oborowym. Okres inkubacji wynosi 1-4 tygodnie, zmiany na skórze utrzymują się do 3 miesięcy. Dermatofity atakują zrogowaciałe warstwy skóry przez toksyny i alergeny. Powoduje to wysięk i tworzenie się strupów i wyłysień. Objawy kliniczne i przebieg są dość charakterystyczne przybierają postać okrągłych lub owalnych wyłysień o średnicy 1-5 cm pokrytych strupami, przypominającymi azbest. Zmiany te lokalizują się najczęściej w przedniej części ciała: głowa, szyja, choć mogą występować na całym ciele. Zmiany mogą być bolesne, nie występuje świąd. U zwierząt dochodzi często do samowyleczenia, zmiany po 3-5 miesięcy po zakażeniu ulegają całkowitemu wyleczeniu z odrostem włosów.
Zdj.2. Charakterystyczne zmiany kliniczne w przebiegu grzybicy skóry u bydła.
Rozpoznanie jest stosunkowo proste, na podstawie charakterystycznego przebiegu, można pobrać materiał do badań w sytuacjach wątpliwych. Pobieramy włosy do badania mikroskopowego lub hodowli na specjalnych podłożach.
Leczenie i zapobieganie.
Grzybica skóry ma tendencje do samowyleczenia się, jednak na to, że jest zoonozą, a mleko od sztuk zainfekowanych nie może być przeznaczone do spożycia dla ludzi należy zawsze podjąć leczenie i wprowadzić procedury zapobiegania.
Leczenie obejmuje interwencje miejscową, wspomaganie sił obronnych organizmu, leczenie ogólne i szczepienie, i obniżenie presji środowiska. Leczenie miejscowe możliwe jest jedynie w mniejszych stadach, gdzie można indywidualnie podejść do zwierzęcia. Stosuje się wtedy maści i płyny zawierające środki przeciwgrzybicze. W dużych obiektach nie stosuje się już maści i płynów miejscowo, nie zdrapuje i nie szczotkuje zmian. Można stosować środki w postaci oprysków i aerozoli. Leczenie wspomagające polega głównie na podawaniu witaminy A doustnie (40000 j.m. dziennie) lub w iniekcji (300000 j.m.)
Odkażanie pomieszczeń jest jednym z elementów strategii zapobiegania występowania grzybicy skórnej. Zarodniki są wrażliwe na większość środków dezynfekcyjnych. Po wstępnym czyszczeniu, myciu przeprowadzamy dezynfekcję.
W zapobieganiu stosujemy szczepionki. Inaktywowaną szczepionkę podajemy dwukrotnie w odstępie 10-14 dni. Można je stosować już od 1 tyg. życia. Szczepienie musi obejmować wszystkie zwierzęta w danej grupie. Odporność pojawia się po 3-4 tygodniach od drugiej iniekcji. Czas trwania odporności po 2-krotnym podaniu wynosi 9-12 miesięcy. Szczepionki można stosować terapeutycznie. Lecznicze podanie szczepionki u zwierząt z objawami skórnymi ma na celu przyspieszenia procesu zdrowienia. Podajemy wtedy dawki o 50% większe niż profilaktycznie.
Prowadzenie szczepień ochronnych, odpowiednie warunki zoohigieniczne i żywienie pozwala na znaczne ograniczenie występowania grzybicy skórnej u bydła.