Sposób w jaki poruszają się nasze zwierzęta powinien być oceniany na bieżąco. Jest to istotne, gdyż umożliwia nam szybkie wychwycenie kulawej krowy i umożliwia udzielenie jej pomocy. Czas reakcji w istotny sposób wpływa na skuteczność naszego postępowania. Dodatkowo pozwala nam to na określenie częstotliwości występowania kulawizn w stadzie oraz śledzenie zmian.
Kto powinien obserwować pojawianie się kulawizn?
Właściwie każda osoba na fermie. Niestety, jeżeli mają to robić wszyscy najczęściej nie robi tego nikt. Trzeba wskazać konkretnie kto, kiedy i jak długo.
Aby skutecznie zidentyfikować nowe przypadki każda grupa krów powinna być obserwowana co najmniej raz w tygodniu. Dodatkowo powinno się obserwować krowy przed zasuszeniem, aby zidentyfikować przypadki kulawizn przed tym okresem. W celu określenia prewencji kulawizn w stadzie powinno się przyjąć na stępujący schemat:
- stada do 100 sztuk – oceniamy wszystkie zwierzęta,
- stada powyżej 100 sztuk – oceniamy co najmniej 2/3 obsady ze szczególnym uwzględnieniem wieloródek.
Ważne jest, aby odpowiednio wybrać miejsce obserwacji. W idealnym przypadku krowy powinny być oceniane, gdy zbliżają się, mijają i oddalają od miejsca obserwacji. Wtedy tylne nogi i grzbiet krowy są dobrze widoczne.
Obserwując osobniki w naszym stadzie, możemy zaobserwować, charakterystyczne zachowania mowy ich ciała, które ułatwią nam identyfikację, z którą kończyną jest istotny problem.
1. Sposób poruszania głowy
Źródło: The Diaryland Initiative
Ta krowa ma wyraźny ruch głowy i jest kulawa, zarówno na przednią, jak i tylną nogę. Kołysanie głowy lub nierówny ruch głowy, zwykle najbardziej widoczny w przypadku kulawizny kończyn przednich. Krowy będą chodzić z wyraźnym kołysaniem głowy, aby zrzucić ciężar z kulawej kończyny.
2. Łuk pleców
Źródło: The Diaryland Initiative
Wypukły łuk między kłębem, a ogonem. Ponieważ kulawizna kończyn tylnych stanowi ~90% wszystkich kulawizn u bydła mlecznego, stopień łuku tylnego można wykorzystać do badania przesiewowego i oceny ciężkości kulawizny. Jednak w niektórych systemach punktacji chodu jest on nadmiernie podkreślany i jest niewiarygodną metodą wykrywania kulawizny kończyn przednich.
3. Asymetryczny chód lub „RYTM”
Źródło: The Diaryland Initiative
Arytmiczne umieszczenie kopyt jest najbardziej przydatną cechą do zidentyfikowania, ponieważ jest zmieniona zarówno w kulawiźnie przedniej, jak i tylnej kończyny i może być wykryta, gdy widok krowy jest częściowo zasłonięty. Najlepiej określa, czy krowa jest kulawa, ale gorzej rozróżnia stopnie kulawizny. Jest to zatem przydatna wstępna obserwacja przesiewowa.
4. Stawianie nóg
Normalny krok
Kulawizna - krótki krok
Źródło: The Diaryland Initiative
Przy zdrowej krowie, poruszającej się energicznie, tylna noga powinna wylądować tam, gdzie opadła przednia. Większość krów poruszających się powoli jest nieco „krótkich” w kroku, ale staje się to bardziej oczywiste w przypadku kulawizny. Tylne kończyny w takim przypadku „słabną”. Często wpływa na to powierzchnia podłogi i prędkość chodzenia.
5. Przenoszenie ciężaru ciała między kończynami
Źródło: The Diaryland Initiative
Opuszczenie palców dodatkowych na kończynie przeciwległej do kończyny chorej. Palce dodatkowe na tylnych nogach są użytecznym narzędziem do pomiaru przenoszenia ciężaru ciała z kończyny chorej na kończynę przeciwną. Ponieważ kończyna ta dźwiga większy ciężar, palce dodatkowe opadają bliżej podłoża. Ta cecha chodu jest zatem przydatna w określaniu stopnia kulawizny.
6. Zgięcia stawu
Źródło: The Diaryland Initiative
Sztywność w ruchu i oderwanie kończyny od linii środkowej. Krowy kulawe chodzą ze "sztywnością" stawów. Mogą niechętnie zginać przednią nogę w stawie pęcinowym, skokowym lub tylną w kolanowym i wolą odchylać nogę od linii środkowej (abdukcja).
Systemy oceny poruszania
Na świecie używane są systemy punktacji lokomocji lub mobilności, obejmujące od 2 do 9 punktów, przy czym najczęściej stosowane są systemy 3-5 punktowe. Niezależnie od stosowanego systemu, najlepszą kombinacją czułości i specyficzności dla przewidywania "kulawizny" jest krowa z zauważalnym przenoszeniem ciężaru ciała (czułość: 67%, specyficzność: 85%; Bicalho i in., 2007 JDS 90:3294).
Lifestep zaleca stosowanie prostego 3-punktowego systemu do monitorowania "kulawizny" (wynik 2) i "poważnej kulawizny" (wynik 3) i jest to system najprostszy. Pozostałe systemy wyglądają następująco:
|
3-punktowe
|
4-punktowe (np. DairyCo)
|
5-punktowe (np. Zinpro)
|
|
Wynik
|
Opis
|
Wynik
|
Opis
|
Wynik
|
Opis
|
|
1
|
Chodzi bez widocznej asymetrii chodu lub przenoszenia ciężaru ciała pomiędzy kończynami i po kilku krokach nie można odróżnić, która noga jest kulejąca. Kroki mogą być lekko nierówne i mogą mieć płaski lub subtelny łuk na plecach.
|
1
|
Chodzi z równomiernym obciążeniem i rytmem na wszystkich czterech stopach, z płaskim grzbietem. Możliwe są długie, płynne kroki.
|
1
|
Stoi i chodzi normalnie, z równymi plecami. Wykonuje długie, pewne kroki.
|
|
2
|
Kroki nierówne lub skrócone, ale nie można natychmiast rozpoznać chorej kończyny lub kończyn.
|
2
|
Stoi z płaskimi plecami, ale podczas chodzenia wygina się w łuk. Chód jest lekko nieprawidłowy.
|
|
2
|
Asymetryczny chód z widocznym przeniesieniem ciężaru ciała i skróceniem kroku kończyny dotkniętej chorobą, co zmienia kadencję ruchu. Może również występować pochylenie głowy, wygięcie pleców i sztywność stawów prowadząca do odwodzenia kończyny.
|
3
|
Nierównomierne obciążanie kończyny jest natychmiast zauważalne i/lub wyraźne skrócenie kroku (zwykle z łukiem na środku pleców).
|
3
|
Stoi i chodzi z wygiętym w łuk grzbietem i krótkimi krokami na jednej lub kilku nogach. Może być widoczne lekkie opadanie dodatkowych palcy na kończynie przeciwnej do kończyny dotkniętej chorobą.
|
|
3
|
Zdolny do chodzenia tylko z wielkim trudem, prawie nie jest w stanie utrzymać ciężaru ciała na chorej kończynie. Wyraźny łuk grzbietowy z kulawizną tylnych kończyn. Zwierzęta te są często w złej kondycji i wyraźnie odczuwają ból.
|
4
|
Niemożność chodzenia w tempie zbliżonym do ludzkiego, nierównomierne noszenie ciężaru ciała i skrócenie kroku, z łukiem grzbietowym.
|
4
|
Łukowate plecy w pozycji stojącej i podczas chodzenia. Faworyzowanie jednej lub kilku kończyn, ale nadal może na nich dźwigać pewien ciężar. W kończynie przeciwnej do kończyny dotkniętej chorobą widoczne jest opadanie pazurów rogowych.
|
|
5
|
Wyraźne wygięcie grzbietu. Niechęć do poruszania się, z prawie całkowitym przeniesieniem ciężaru ciała z chorej kończyny.
|
Źródło: The Diaryland Initiative
Omówienie systemu 3-punktowego
Wynik 1 - Chodzi bez widocznej asymetrii chodu lub przenoszenia ciężaru ciała między kończynami, a po kilku krokach nie można odróżnić, która noga jest kulejąca. Kroki mogą być lekko nierówne i mogą mieć płaski lub lekko wygięty w łuk grzbiet.
Źródło: The Diaryland Initiative
Wynik 2 -Asymetryczny chód z widocznym przeniesieniem ciężaru ciała i skróceniem kroku kończyny dotkniętej chorobą, co zmienia rytm ruchu. Może również występować pochylenie głowy, wygięcie pleców i sztywność stawów prowadząca do odwodzenia kończyny.
Źródło: The Diaryland Initiative
Wynik 3 - Zdolny do chodzenia tylko z wielkim trudem, prawie nie jestw stanie utrzymać ciężaru ciała na chorej kończynie. Wyraźny łuk grzbietowy z kulawizną tylnych kończyn. Zwierzęta te są często w złej kondycji i wyraźnie odczuwają ból.
Źródło: The Diaryland Initiative
Mając omówione sposoby poruszania się krów z kulawizną oraz system oceny w kolejnym artykule skupimy się jak poprawnie przeprowadzić korekcję racic.