Jest to choroba, która potocznie zwana jest chorobą „różowego oka. Należy ona do najbardziej powszechnych i najbardziej kosztownych chorób oczu u bydła. Dotyczy ona zarówno bydła mięsnego jak i mlecznego. Czynnikiem odpowiedzialnym za jej występowanie jest bakteria Moraxella bovis. Często ze zmian zapalnych izolowane są również Mycoplasmy, Klebsielle, Neisserie, Listerie i Pasteurelle, które to raczej uważane są za czynniki wikłające.
Współistniejące wirusowe choroby powodujące BRD jak BRSV, PI-3, IBR czy BVD w wyraźny sposób ułatwiają wystąpienie IBK, jak również powodują, że przebieg tej choroby jest dużo cięższy.
Czynnikami, które w istotny sposób wpływają na przebieg zakażenia są:
- wiek – chorują głównie zwierzęta młode
- zmasowane utrzymanie
- plaga owadów latających – główny wektor zakażenia
- silne nasłonecznienie – głównie lato, chociaż zdarza się postać występująca zimą, ale najczęściej u starszych zwierząt
- zapylenie
- niedobór witaminy A
Do zarażenia dochodzi albo poprzez kontakt pośredni (skażone poidła, karma, personel), kontakt bezpośredni (bezpośrednio ze zwierzęcia na zwierzę) albo co jest najczęstsze poprzez owady latające, głównie muchy. Okres inkubacji wynosi od kilku dni do kilku tygodni. Wiele zależy od zjadliwości M.bovis. Zmiany w 90% dotyczą jednego oka, w ok. 10% procesem zapalnym objęte są oboje oczu, przy czym zmiany te są niesymetryczne.
Przebieg choroby.
Początkowo bakteria ta, dzięki rzęskom, przylega do nabłonka rogówki. Powoduje to podrażnienie, co przejawia się mrużeniem powiek i wypływem surowiczej wydzieliny. Następnie dzięki hemolizynie produkowanej przez M.bovis dochodzi do zniszczenia nabłonka rogówki prowadząc do powstania owrzodzenia. W dalszej kolejności działania proteinaz prowadzą do upłynniania miąższu rogówki i pogłębiania zmian martwicowych. Po tych procesach zapalnych albo zmiany postępują dalej prowadząc do utraty oka, albo zaczynają się procesy naprawcze zależne od fibroblastów. Ich efektem końcowym jest wyleczenie owrzodzenia, po którym zostaje różnej wielkości blizna. Elementem niezbędnym do zakończenia gojenia są naczynia krwionośne, które wnikają od obwodu do środka. To stało się podstawą, dlaczego zaczęto nazywać tą chorobę „Pink eye”, tj. „chorobą różowego oka”.
Zdj.1. Zmiany w obrębie gąłki ocznej w przebiegu choroby.
Zdj.2. Charakterystyczny przebieg choroby różowego oka.
Przechorowanie IBK w większości przypadków powoduje różnego stopnia pogorszenie wzroku do końca życia zwierząt. Jednocześnie zwierzęta takie nabywają odporności prawdopodobnie trwałej, podtrzymywanej przez następujące podkliniczne zakażenia. Odporność jednak nie powoduje zwalczenia obecności tego patogenu na błonach śluzowych oczu i nosa. Powoduje to, że takie zwierzęta często stają się bezobjawowymi nosicielami. Ma to niezwykle istotne znaczenie przy grupowaniach zwierząt pochodzących z różnych miejsc będących o różnym statusie zakaźnym!!!
Leczenie.
Leczenie IBK jest szalenie problematyczne. Wymaga ono od nas codziennych interwencji w obrębie zazwyczaj dużej grupy zwierząt. Leczenie, aby było skuteczne musi być prowadzone przez co najmniej kilka dni. Polega ono na aplikacji do oczu antybiotyków albo w formie maści albo jako zastrzyków dospojówkowych. Taki sposób leczenia determinuje złapanie i unieruchomienie każdego zwierzęcia z osobna, co jest szalenie pracochłonne. W codziennej praktyce często spotykam się z sytuacją, że na młodzieży nie ma warunków do takiej pracy. Jest to spowodowane brakiem poskromów, bramek, przepędów, które byłyby dostosowane do pracy z młodzieżą. W leczeniu powszechnie stosuje się też antybiotyki ogólne jak oksytetracyclina, tylozyna, linkomycyna lub spectynomycyna. Wszystko zależy od sytuacji na stadzie, a decyzję o wyborze leku zawsze podejmuje prowadzący stado lekarz weterynarii.
Zapobieganie IBK polega przede wszystkim na ograniczeniu rozprzestrzeniania się M.bovis. W tym celu nadrzędne znaczenie ma zwalczanie much. Zarówno odmuszanie prowadzone w miejscu przebywania zwierzątè więcej ==> tutaj, jak również, a może przede wszystkim odmuszanie samych zwierząt powinno być naszym priorytetem. Szczepienia, jakie można zastosować w przypadku IBK powodują znaczne ograniczenie rozprzestrzenianie się tego patogenu w stadzie. Niestety czasami towarzyszą im silne reakcje anafilaktyczne. Mają one zastosowanie przede wszystkim w stadach, gdzie problem ten pomimo podjętych działań pojawia się co rocznie.
Podsumowanie.
IBK jest chorobą, która głównie dotyczy zwierząt młodych. Występuje głównie latem. Moraxella bovis, która jest czynnikiem sprawczy przenoszona jest głównie przez muchy, które stanowią główne źródło rozprzestrzeniania się tego patogenu w stadzie. W przebiegu IBK na skutek problemów ze wzrokiem zwierzęta znacząco tracą na przyrostach, co stanowi główny problem związany z tą chorobą. Zwierzęta, które mają problem ze wzrokiem na skutek przechorowania „Pink eye” stanowią niebezpieczeństwo dla innych zwierząt, jak i dla obsługi. Wzrasta również wyraźnie ryzyko ich brakowania, mają mniejszą produkcyjność i są źródłem znacznych strat ekonomicznych.