Mastitis to choroba powodująca zaburzenie struktury i funkcji gruczołu mlekowego. Jako że organizm zwierzęcy jest systemem ściśle ze sobą powiązanych układów, stan patologiczny występujący w jednym organie może w różnym stopniu oddziaływać na funkcjonowanie pozostałych narządów. W istocie podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku stanów zapalnych wymienia. Jednym z negatywnych skutków takiej współzależności jest ujemny wpływ na wyniki reprodukcyjne bydła.
Choć dostępne prace przeglądowe wskazują czynniki, które determinują obniżoną płodność krów, wyniki badań są niejednoznaczne i wymagają dalszych analiz. Nie podlega wątpliwości natomiast fakt, iż mastitis powoduje niepożądane efekty w krytycznym okresie poporodowym. Należą do nich:
- zaburzenia cyklu płciowego,
- wczesne obumieranie zarodków
- oraz poronienia, co w konsekwencji przekłada się na wydłużenie okresu międzyciążowego i spadku wskaźnika cielności (PR).
Na skuteczność inseminacji wpływa okres występowania klinicznych stanów zapalnych wymienia. Znaczenie ma zarówno okres poprzedzający inseminację, jak i czas po zabiegu. Według niektórych badań prawdopodobieństwo zapłodnienia spada w szczególności, gdy epizod choroby pojawi się na 14. dni przed AI oraz 35. dni po AI. Wprawdzie wpływ subklinicznego mastitis w dalszym ciągu pozostaje kwestią sporną, wykazano iż wzrost liczby komórek somatycznych w okresie poprzedzającym inseminację obniża szanse zacielenia.
Ponadto, zagadnieniem budzącym watpliwości jest wpływ rodzaju patogenu wywołującego mastitis na cykl płciowy oraz dojrzewanie oocytów. Ma to związek z przedwczesną luteolizą w wyniku wydzielania egzotoksyn przez bakterie gram-dodatnie lub powstawania endotoksyn pochodzących z rozpadu gram-ujemnych komórek bakteryjnych. Pomimo, iż patomechanizm działania obydwu grup bakterii różni się od siebie, w końcowym efekcie wpływa on na upośledzenie czynności pęcherzyka przedowulacyjnego.
Patogeneza wpływu mastitis na funkcje rozrodcze krów.
Wpływ mastitis na funkcje rozrodcze to nie tylko bezpośredni efekt toksyn bakteryjnych na rozwijający się zarodek. Proponowany mechanizm oddziaływania stanów zapalnych wymienia na płodność krów związany jest ściśle ze zmianą profilu hormonalnego szczególnie na osi podwzgórze - przysadka, odpowiedzialnego za prawidłowy przebieg cyklu rujowego, w tym dojrzewanie oocytów, owulację i rozwój ciałka żółtego. Obecność w krwiobiegu toksyn bakteryjnych zaburza wydzielanie hormonu luteinizujacelgo (LH) co prowadzi do upośledzenia rozwoju pęcherzyków oraz obniżonej produkcji estradiolu, co w konsekwencji hamuje przedowulacyjny wyrzut LH i nie dochodzi do owulacji lub opóźnia jej wystąpienie.
Również znaczną rolę przypisuje się wzmożonemu stężeniu cytokin pojawiających się podczas odpowiedzi odpornościowej organizmu. Wykazano, iż cytokiny uwalniane po eksperymentalnej infuzji endotoksyn bakteryjnych blokują pulsacyjne wydzielanie LH. Ponadto cytokiny odpowiedzialne są za powstawanie podwyższonej temperatury ciała, co może mieć bezpośredni wpływ na zaburzenie embriogenezy.
Kolejnym mechanizmem obniżającym przeżywalność zarodków jest nieprawidłowe przygotowanie hormonalne środowiska macicy do ich rozwoju. Sugeruje się, iż w czasie stanu zapalnego wymienia dochodzi do wzmożonej produkcji prostaglandyny F2-alfa powodującej przedwczesną luteolizę prowadząc do zahamowania ciąży.
Powyższe obserwacje wskazują na to jak istotny wpływ na zaburzenia płodności mają stany zapalne wymienia. Skłania to do refleksji, iż mastitis powinno być rozpatrywane nie tylko w aspekcie jakości mleka, ale jako problem o szerszym spektrum wpływu na cały cykl produkcyjny w hodowli bydła mlecznego.
Autor: lek.wet. Marta Stefaniak, Przychodnia dla Zwierząt w Poniecu
Literatura:
1. „Mastitis effects on reproductive performance in dairy cattle: a review.”
Narender Kumar, A. Manimaran, A. Kumaresan, S. Jeyakumar, L. Sreela, P. Mooventhan, M. Sivaram.
Trop Anim Health Prod (2017) 49:663–673 DOI 10.1007/s11250-017-1253-4
2. „Influence of clinical mastitis and its treatment outcome on reproductive performance in crossbred cows: A retrospective study.”
Narender Kumar, A. Manimaran, M. Sivaram, A. Kumaresan, S. Jeyakumar, L. Sreela, P. Mooventhan, D. Rajendran
Veterinary World, EISSN: 2231-0916
www.veterinaryworld.org/Vol.10/May-2017/3.pdf