Co to jest dezynfekcja?
Dezynfekcja, czyli odkażanie to postępowanie, które ma na celu zniszczenie drobnoustrojów i ich przetrwalników na przedmiotach i powierzchniach użytkowych. Nie jest to to samo co sterylizacja czyli wyjaławianie, po dezynfekcji drobnoustroje nadal mogą występować, ale należy dążyć do tego by pozostała jak najmniejsza ich liczba, najlepiej poniżej dawki zakaźnej czyli ilości, która jest w stanie wywołać chorobę.
Przed dezynfekcją na powierzchniach w oborach jest około 10 000 000 000 bakterii na cm2!!! Celem jest obniżenie ilości bakterii do wartości poniżej 1000/cm2.
Tak jak opisywane było w poprzednich artykułach, dezynfekcja musi być poprzedzona gruntownym myciem. Wszelkie zaniedbania w tej kwestii znacząco zmniejszą skuteczność dezynfekcji (niezależnie od środka, którego użyjemy). Ponieważ robimy to w celu eliminacji i zmniejszenia presji drobnoustrojów chorobotwórczych – musimy robić to poprawnie, inaczej pieniądze wydane na dezynfektanty będą zmarnowane!
Dezynfekujemy powierzchnię umytą i suchą. Wysuszenie pomieszczeń jest istotne, gdyż nanosząc roztwór dezynfekcyjny na mokre powierzchnie – rozcieńczamy produkt wodą, która została na ścianach, podłogach etc., a co za tym idzie nie wiemy z jakim stężeniem finalnie pracujemy. Jeżeli występuje konieczność dezynfekcji mokrych jeszcze pomieszczeń, należy zwiększyć stężenie środka, natomiast bardzo trudno jest określić o ile. Oczywiście w przypadku większości substancji im większe stężenie produktu i im dłuższy czas jego odziaływania, tym wieksza jest skuteczność niszczenia drobnoustrojów. Producenci podają zalecane stężenia, w jakich preparat powinien zniszczyć 99,99% wirusów i 99,999% bakterii. W przypadku produktu Rapicid jest to stężenie 1:100.
Zawsze należy też pamiętać o dezynfekcji sprzętu takiego jak poidła, wiaderka, sondy itp. Sprzęt należy najpierw umyć, a następnie zanurzyć w roztworze środka dezynfekującego i pozostawić na odpowiedni czas (zazwyczaj około 30 minut), a następnie dobrze wypłukać.
Jaki produkt do dezynfekcji wybrać?
Czynniki chemiczne używane do dezynfekcji:
- czwartorzędowe sole amoniowe
- alkohole, np. alkohol etylowy, alkohol izopropylowy
- Kwasy i zasady (np. kwas mlekowy, soda kaustyczna)
- aldehydy (np. formaldehyd, aldehyd glutarowy)
- związki fenolowe (np. krezol, rezorcynol)
- biguanidy (np. chlorheksydyna)
- związki halogenowe (np. jodofory, jodyna, chloramina)
- fiolet krystaliczny, mleczan etakrydyny
- utleniacze – nadtlenki (np. H2O2 lub nadmanganiany, np. nadmanganian potasu; ozon)
Dzisiaj produkty do dezynfekcji są często mieszaniną różnych substancji z dodatkami np. detergentu czy sekwestrantu. Różnią się jednak między sobą zarówno postacią, spektrum działania czy skutecznością w określonych warunkach środowiska.
Zastanówmy się jakie cechy powinien mieć produkt idealny:
Skuteczność wobec bakterii, wirusów, grzybów, glonów, pierwotniaków, pasożytów i ich jaj, larw much
- Skuteczne działanie w obecności materii organicznej
- Skuteczne działanie w obecności minerałów (twarda woda)
- Działanie w szerokim zakresie temperatur
- Bezpieczeństwo dla zwierząt i ludzi
- Szybkie działanie
- Łatwość stosowania
Niestety jak wiemy ideały nie istnieją. Dlatego dobierając dezynfektant musimy zwrócić uwagę na punkty, które są dla nas najważniejsze, w jakich warunkach działamy i wiedzieć jaki cel chcemy osiągnąć. W budynkach dla zwierząt nawet przy bardzo dokładnym myciu nikt nie jest w stanie usunąć 100% materii organicznej, dlatego wybierajmy dezynfektant który będzie działał w jej obecności (zawierający detergent). Musi też być bezwzględnie bezpieczny dla zwierząt. Jeżeli nie mamy miękkiej wody, co jest rzadkością w polskich warunkach musimy używać środka, którego skuteczność nie spada w twardej wodzie.
Spróbujmy porównać wybrane substancje:
| SUBSTANCJA | ZALETY | WADY |
| CHLORHEKSYDYNA | BakteriobójczeNiedrażniąceDo użytku na skórę | Nie działa na większość wirusówNie działa na grzyby |
| CZWARTORZĘDOWE SOLE AMONIOWE | BakteriobójczeBakteriostatyczneNiedrażniące | Nie działają na wirusyNie działają na grzybySłabe działanie w obecności materii organicznej |
| FENOLE | BakteriobójczeWirusobójczeSkuteczne w obecności materii organicznej | DrażniąceToksyczneŻrącePlamiące |
| NADTLENKI | szerokie spektrum bójczeskuteczne w obecności materii organicznej | mogą być niestabilneżrące ( korozja) |
| JODOFORY | Szerokie spektrum bójcze (bakterie, wirusy, grzyby)Skuteczne w obecności materii organicznejSkuteczne w twardej wodzieSkuteczne w niskich temperaturachNietoksyczneOcena aktywności na podstawie koloru! | Barwiące/plamiąceJodofory kwaśne – żrące (korozja) |
| ALDEHYD GLUTAROWY | Szerokie spektrum bójczeSkuteczne w obecności materii organicznejSkuteczne w twardej wodzieSkuteczne w niskich temperaturachNie powoduje korozji | Mogą być drażniące dla skóry, oczu etc.Może powodować nadwrażliwośćTrujące |
| FORMALDEHYD | szerokie spektrum bójczeaktywny w twardej wodzieaktywny w niskich temperaturachnie powoduje korozji | silnie toksycznyrakotwórczesilnie drażniącyspadek skuteczności w obecności zabrudzeń |
Środki używane do dezynfekcji różnią się sposobem działania, a tym samym spektrum bójczym, każdy ma swoje wady i zalety. Co więcej, różnice są widoczne nawet pomiędzy konkretnymi gatunkami bakterii czy wirusami. Na wykresie poniżej (sporządzonym na podstawie normy EN1656 ) widzimy jak zmienia się skuteczność produktów w stosunku do różnych bakterii chorobotwórczych. Nawet środek , który jest wybitnie skuteczny wobec jednego patogenu, może wymagać wielokrotnie wyższych stężeń przy zwalczaniu innego.
Istotny będzie też sposób aplikacji. Jeżeli mówimy o dezynfekcji pomieszczeń to mamy do wyboru:
- Natrysk roztworu
- Pianowanie
Identycznie jak w przypadku mycia, skuteczniejszą metodą jest pianowanie ze względu na dłuższy kontakt z powierzchniami pionowymi, sufitami (nie spływa tak szybko jak roztwór wodny) a także na łatwość nakładania oraz widoczne pokrycie powierzchni. Trzeba jednak zwrócić uwagę czy wybrany środek dezynfekcyjny nadaje się do pianowania.
Kiedy już wybierzemy produkt i sposób aplikacji pamiętajmy o sporządzeniu roztworu o odpowiednim stężeniu. Jeżeli używamy myjek ciśnieniowych z systemami podawania detergentu – zawsze należy skalibrować urządzenie w stosunku do konkretnego produktu i temperatury otoczenia! Gęstość będzie znacząco wpływać na to ile produktu będzie pobierane do roztworu. Co za tym idzie – roztwór może być zbyt słaby i tym samym mało skuteczny lub zbyt mocny co niepotrzebnie zwiększy zużycie dezynfektantu i koszty. Gotowy roztwór należy nanieść na powierzchnie w ilości 200-300ml /metr2 powierzchni, co zapewni odpowiednie jego stężenie oraz czas działania. Po wyschnięciu dezynfektant nie jest już aktywny.
Przedstawione zasady dotyczą mycia i dezynfekcji pomieszczeń, ale tak samo dezynfekcja sprzętu, higiena doju czy dezynfekcja racic powinny być prowadzone wedle konkretnych procedur, tak żeby były efektywne. Skuteczność dezynfekcji można też co jakiś czas sprawdzać pobierając wymazy z powierzchni czy próbki roztworu do badań bakteriologicznych.
Mamy do wyboru różne środki myjące i dezynfekcyjne, a kazdy z nich charakteryzuje się pewnymi cechami. Przygotowujac program mycia i dezynfekcji należy wziąć pod uwagę wiele aspektów – poprzez wybór odpowiedniego środka, trzymanie się określonych procedur, sprawdzanie aktywności i odpowiedniego stężenia produktu aż do kosztów, które są wypadkową ceny (w przeliczeniu na metr kwadratowy powierzchni) i skuteczności. Tylko w ten sposób nasz wysiłek i praca włożone w mycie i dezynfekcję przyniosą efekty, na które liczymy, a ty samym spodziewane zyski z produkcji.
