Siara – fundamentalny element pierwszych dni życia cielęcia
Podstawą dawki cieląt w pierwszych 3 – 4 dniach życia powinna być siara – jeśli ta pobrana od matki nie jest wystarczającej jakości, można ją wzbogacić siarą od innej krowy lub dodatkiem paszowym (ale tylko takim zawierającym prawdziwą siarę). Po tym okresie wprowadzamy mleko lub preparat mlekozastępczy. Jeśli decydujemy się na to drugie rozwiązanie, wybieramy preparat dobrej jakości (białko pochodzenia mlecznego: 20 – 22%, tłuszcz: 18 – 20%, włókno: 0 – 0,3% – uwaga na białka pochodzenia roślinnego niezawierające włókna!). Warto wspomnieć że nawet najlepszy preparat, jeśli będzie niewłaściwie przygotowany, nie przyniesie pożądanych skutków, a wręcz spowoduje wystąpienie niestrawności i biegunek.
Prawidłowe przygotowanie preparatów mlekozastępczych
Co należy zrobić aby dobrze przygotować odpój?
- Przestrzegać instrukcji przygotowania z opakowania (nie dawać ani mniej ani więcej wody/proszku niż zaleca producent);
- do rozrobienia preparatu nie używać zbyt gorącej wody
- gotowy odpój podawać możliwie szybko po przygotowaniu, zanim zbytnio ostygnie.
Fizjologia przewodu pokarmowego cielęcia
Nowonarodzone cielę – wbrew przynależności gatunkowej – z punktu widzenia fizjologicznego, nie funkcjonuje jak przeżuwacz. Wprawdzie wszystkie 4 komory żołądka są wykształcone, ale prawidłowe trawienie przebiega tylko w trawieńcu, który stanowi 65% powierzchni żołądka. Można więc uznać urodzone cielęta za zwierzęta monogastryczne. W żołądku dorosłej krowy, żwacz zajmuje około 85% powierzchni; tymczasem u cielęcia – jedynie 25% (Ryc. 1).
Zalety korzystania ze smoczka przy odpoju
Picie siary i mleka/preparatu mlekozastępczego przez smoczek przynosi wiele korzyści. Przede wszystkim, uspokaja i zmniejsza odczuwany stres. Kilkudniowe cielęta mają silny instynkt ssania i potrzebują go zaspokoić, a to mogą osiągnąć pobierając przygotowany odpój. Ważne aby smoczek nie miał zbyt dużej dziurki, a cielę musiało się napracować aby pobrać pokarm – sprzyja to ćwiczeniu mięśni żwaczowych, które w przyszłości zwierzę będzie wykorzystywać do pobierania paszy i jej przeżuwania. Powolne picie aktywizuje również produkcję śliny. Znajdują się w niej enzymy odpowiedzialne za trawienie cukrów (jest ich dużo w siarze, mleku i preparacie mlekozastępczym). Niedostateczna produkcja enzymów skutkuje fermentacją cukrów w przewodzie pokarmowym, co powoduje niestrawność i biegunki.
Kiedy stosować pasze stałe?
Po zakończeniu odpoju siarą (4 – 5 dzień życia), cielętom można stopniowo zacząć podawać pasze stałe. To kiedy włączymy je do żywienia cieląt, zależy od tego na jaki system odchowu się zdecydujemy.
System tradycyjny zakłada skarmianie cieląt siarą przez pierwsze 4 dni, następnie mlekiem pełnym do około 10 – 14 dnia życia, a po nim – preparatem mlekozastępczym. Od 14 dnia życia wprowadza się mieszankę CJ z dodatkiem dobrej jakości pasz strukturalnych. System ten opóźnia jednak rozwój żwacza z uwagi na późne podanie pasz treściwych.
System intensywny z kolei zakłada, tuż po zakończeniu pojenia siarą, wprowadzenie wysokobiałkowego preparatu mlekozastępczego, stymulującego szybkie przyrosty. W systemie tym nie osiągamy jednak szybkiego rozwoju błony śluzowej żwacza przez skarmianie dużych ilości pójła – zyskujemy natomiast duże przyrosty, przyspieszamy czas pierwszego krycia i, w konsekwencji, wycielenia.
Skrócony system odchowu zakłada wprowadzenie po 4 dniach odpoju siarą, standardowego preparatu mlekozastępczego i mieszanki treściwej typu starter już od 5 dnia życia, do woli. Szybkie wprowadzenie mieszanki treściwej pozwala na rezygnację z podawania preparatu mlekozastępczego już w 40 – 45 dniu życia, gdy cielę pobiera minimum 1,5 kg paszy stałej.
Stymulacja rozwoju żwacza poprzez odpowiednie żywienie
Podawanie cielętom całych ziaren zbóż stymuluje wydłużone przeżuwanie paszy. Węglowodany zawarte w paszy treściwej są jednak odpowiedzialne przede wszystkim za rozwój błony śluzowej żwacza. Powstające w wyniku trawienia kukurydzy czy zbóż kwasy tłuszczowe, przede wszystkim propionowy i masłowy, stymulują wzrost brodawek żwaczowych.
Cielęta w pierwszych dniach życia nie powinny otrzymywać siana – w procesie jego trawienia wytwarza się kwas octowy, który spowalnia rozwój brodawek żwaczowych. Podawanie granulatu i ziarna kukurydzy powoduje z kolei wytwarzanie kwasów propionowego i masłowego, które stymulują ściany żwacza i sprzyjają rozbudowie jego brodawek (Ryc. 2). Wprowadzając mieszanki typu prestarter kontynuujemy pojenie mlekiem/preparatem mlekozastępczym (podawanie z butelki ze smoczkiem, z wysokości) i nie zapominamy o podawaniu wody do woli (z lustra).
Autor: mgr inż. tech. wet. Izabela Gwincińska
