Kulawizna sama w sobie nie jest jednostką chorobową, ale objawem klinicznym występującym u krów mlecznych w przebiegu wielu schorzeń. W każdej chwili na świecie ok. 25% krów jest kulawa. Pozycjonuje to kulawiznę w czołówce problemów z jakimi borykają się hodowcy i wysoko wydajne krowy. Czynniki, które wpływają na występowanie kulawizny wpływają również na występowanie innych stanów patologicznych mających znaczenie ekonomiczne w nowoczesnej hodowli. Należą do nich zburzenia w rozrodzie i zapalenia gruczołu mlekowego. Kulawizna może także bezpośrednio wpływać na wzrost występowania problemów w rozrodzie i problemy ze zdrowiem wymienia.
Kulawizny, a rozród
Krowy kulejące tracą swój status stadny w grupie zwierząt spadając często na sam dół hierarchii. Jest to silny czynnik stresowy, który w połączeniu z odczuwaniem bólu powoduje zwiększenie wydzielanie ACTH i zmniejszenie uwalniania LH. Prowadzi to do zaburzeń w manifestacji rui. Skróceniu ulega czas manifestacji rui i ilość odruchów tolerancji. W efekcie mamy znacznie mniej szans na wyłapanie zwierzęcia w rui. Dodatkowo udowodniono, że u kulejących krów CR (conception rate) ulega obniżeniu często o połowę. Zwiększa się także ilość cyst jajnikowych, a czas inwolucji macicy ulega znacznemu wydłużeniu. Tak negatywny efekt kulawizn na rozród wynika w dużej mierze z infekcji bakteryjnych racicy i subklinicznej kwasicy żwacza, którym towarzyszy uwalnianie endotoksyn. Również ujemny bilans energetyczny, którym podlegają krowy w znaczny sposób usposabia do problemów w rozrodzie. Odpowiada on m.in. za obniżenie poziomu progesteronu w fazie lutealnej i do zmniejszonego uwalniania GnRH.
Kulawizny, a zapalenie wymienia
Krowy kulawe często borykają się z subkliniczna kwasicą żwacza. Często występujące w przebiegu tego schorzenia rozszerzenia naczyń krwionośnych sprzyjają rozwojowi stanów zapalnych w tym zapaleń wymienia. Dodatkowo wspomniane wcześniej endotoksyny w równej mierze oddziałują negatywnie na wymię, jak i na inne narządy. Kulawizna powoduje ból, a on jest silnym stresorem, który obniża status immunologiczny całego organizmu. Krowa kulawa ma problemy z poruszaniem się w związku z czym często kładzie się poza stanowiskami. Powoduje to większą szansę na zakażenie patogenami środowiskowymi.
Jaki jest koszt kulawizn w stadzie?
Jest to temat stosunkowo trudny do oszacowania. Biorąc pod uwagę znaczenie ekonomiczne hodowcy często skupiają się na następujących kosztach:
- usługa weterynaryjna
- koszty leków
- wartość czasu poświęconego na opiekę
Największe znaczenie ekonomiczne mają natomiast:
- ryzyko wcześniejszego wybrakowania ze stada i spadek wydajności rzeźnej
- ujemny wpływ na rozród
- starta wydajności mlecznej
Większość badań wskazuje na straty w produkcji mleka spowodowane kulawizną rzędu ~1,5 kg mleka na krowę dziennie lub 410 kg na laktację, ale straty spowodowane gniciem racic i owrzodzeniem podeszwy są najbardziej dotkliwe (~910 kg), podczas gdy straty spowodowane zapaleniem skóry palca mogą być znacznie mniej dotkliwe (0 kg). Wpływ na płodność waha się od 0 do 50 dni więcej od wycielenia do zapłodnienia, w zależności od stopnia nasilenia choroby. Ryzyko uboju jest zwiększone od 0 do 4 razy w zależności od ciężkości choroby.
Koszty bezpośrednie odnoszą się do czasu i materiałów użytych do leczenia poszczególnych krów, np. bloki i okłady. Indywidualne szacunki dla jednego przypadku kulawizny mogą wynosić nawet 500 USD, podczas gdy mniej poważne przypadki mogą kosztować 100 USD lub mniej. Jak widać na koszt kulawizny wpływa wiele czynników, dlatego nie da się jednoznacznie oszacować strat związanych z tym objawem. Większość specjalistów zgadza się natomiast co do minimalnych strat jakie dotykają hodowcę i szacuje je na minimum 350 USD/krowę.
To co czyni kulawiznę tak istotną, to częstość jej występowania (w niektórych stadach nawet 60% krów może być kulawa w ciągu roku) oraz fakt, że należy ona do najbardziej bolesnych stanów chorobowych występujących u krów mlecznych. Pomimo faktu, że krowy należą do stosunkowo odpornych na ból to zmiany w języku ich ciała jakie możemy obserwować w przebiegu kulawizny mogą posłużyć nam do oceny jej stopnia – kryteria oceny zostaną omówione w kolejnym artykule z cyklu.