W ostatnich latach dużo mówi się o odchowie cieląt i młodzieży, my chcemy zwrócić uwagę na kilka aspektów które naszym zdaniem są ważne. W odchowie nie ma prostych i łatwych rozwiązań, jest to ciężka powtarzalna praca.
Potencjał genetyczny naszych krów HF jest ogromny, o czym świadczą choćby rekordowe wyniki uzyskiwane przez wybitne krowy tej rasy: rekord świata w 360. dniowej laktacji to ponad 35 tys. litrów mleka. Życiowy rekord to ponad 247 tys. litrów w 11 laktacjach. Są to wartości wręcz porażające, ale takie genetycznie przygotowane krowy nasuwa pytanie – co robić żeby wydobyć z nich ten potencjał? Z pewnością duże rezerwy tkwią w odchowie.
Mówiąc o odchowie cieląt i jałówek musi mieć na uwadze zagadnienia, którymi zajmuje się Epigenetyka. Epigenetyka to nauka zajmująca się badaniem ekspresji genów, które nie są związane ze zmianami sekwencji nukleotydów DNA. Ekspresja ta może być modyfikowana przez czynniki zewnętrzne i podlegać dziedziczeniu. Krowa będąca w ciąży przekazuje informacje o środowisku płodowi w macicy tj. głód, ból. Płód przygotowuje się do życia w tym środowisku poprzez metylację genomu. Poziom ekspresji danego genu jest skorelowany z ilością zmetylowanego DNA. Im większy stopień metylacji, tym słabsza ekspresja danego genu. Także warunki, w których przebywają krowy zasuszone mają duży wpływ na późniejszy rozwój cieląt. W badaniach przeprowadzonych w 2017 r. przez A. Bacha, wykazano, że wymię i macica konkurują o składniki pokarmowe, w związku z tym jałówki urodzone przez pierwiastki mają wyższą o 10% wydajność niż jałówki urodzone przez krowy. Metylacja DNA najwyższa jest w drugiej połowie ciąży i w pierwszych tygodniach życia cielęcia, więc zaniedbania w tym okresie tj. choroby , stres, niedożywienie będą skutkowały niższą wydajnością tych zwierząt, nawet jeśli w pełni wyzdrowieją.
Z epigenetyką nierozerwalnie związane jest pojęcie programowania metabolicznego, czyli możliwości precyzyjnego programowania ekspresji epigenetycznej poprzez modulowanie profilu metabolicznego. W przypadku bydła najważniejszym czynnikiem środowiskowym jest dostępność składników pokarmowych! Krytyczny okres w odchowie cieląt to pierwsza doba (siara) oraz pierwsze tygodnie życia. W latach 90. tych Wattiuax przedstawił opracowanie swoich badań, z których wynika, że wyższe przyrosty masy ciała cieliczek w pierwszych tygodniach życia wpływają korzystnie na późniejszy rozwój krowy, obniżają wiek osiągnięcia dojrzałości płciowej i skutecznej inseminacji oraz wiek pierwszego wycielenia. Skraca się okres od urodzenia do rozpoczęcia produkcji mleka. Zaburzenia w tym okresie nieodwracalnie opóźniają rozwój krowy.
Rys.1. Zależność pomiędzy osiągnięciem dojrzałości płciowej, terminem pierwszego wycielenia, a przyrostami cieliczek w pierwszych tygodniach życia (Wattiaux, 1997).
W ostatnich latach przeprowadzono wiele badań potwierdzających zależność pomiędzy intensywnością żywienia cieliczek, a ich przyszłą wydajnością. Wyniki jednoznacznie pokazują, że wzrost intensywności żywienia od urodzenia do odsadzenia spowodował zwiększenie wydajności mlecznej w pierwszej laktacji w zakresie od 400 do 1300 kg.
Soberon i Van Amburgh na podstawie metaanalizy wielu badań przedstawili równanie regresji.
Rys.2 Zależność pomiędzy dziennymi przyrostami w okresie odchowu a produkcją mleka w pierwszej laktacji (Soberon, Van Amburgh, 2014).
Przedstawiona na rys.2 linia trendu zależności między zwiększeniem dziennych przyrostów masy ciała a wzrostem produkcji mleka wykazuje, że na każdy kilogram masy ciała przed odsadzeniem, krowa produkuje o 1551 kg mleka więcej w pierwszej laktacji.
Nie możemy przejść obok tych informacji obojętnie, należy je uwzględnić w swoim postepowaniu i przełożyć na praktykę.
Ale nie możemy zapominać o podstawach.
Po pierwsze musimy wyznaczyć sobie cele hodowlane:
-
50 dniu życia powinny podwoić swoja masę urodzeniową
-
11-13 miesięcy: 55% dojrzałej masy ciała (400kg)
-
85-90% dojrzałej wysokości (1,3m)
-
22-24 miesięcy: 85% dojrzałej masy ciała (600kg)
-
95 % dojrzałej wysokości(1,4m).
Powinniśmy dążyć do tych wyników.
Po drugie cele zdrowotne:
-
Martwe urodzenia na poziomie:
< 3% bardzo dobrzy
3-6% akceptowalny
>6% wymaga poprawy
Stada problemowe nawet >10% martwo urodzonych.
-
Starty cieląt:
Upadki do 0,5 roku:
- 4% (do 2 mies. życia)
- 2 % (2-6 mies. życia)
3. Łącznie straty:
< 8% dobry,
8-12% akceptowalny,
>12% wymaga poprawy
Stada problemowe nawet > 25% strat
Aby spełnić w/w cele należy przestrzegać szeregu procedur począwszy od porodu, zarządzania siarą, odpowiednich warunków utrzymania, żywienia, prewencji i profilaktyki.