Rejestracja i analiza zmian chorobowych
Zapisywanie zmian chorobowych i prowadzenie rejestracji musi być prowadzone w taki sposób, aby być w stanie odpowiedzieć na następujące pytania:
- Czy stado jest trymowane w stopniu wystarczającym do realizacji założonego harmonogramu?
- Czy czas trwania trymowania jest zgodny z założonym harmonogramem?
- Jakie są najczęstsze rodzaje zmian chorobowych?
- Jak zmienia się częstotliwość występowania zmian chorobowych w zależności od:
- Grup krów,
- DIM (dni laktacji) - należy uważać na terminy rutynowej korekcji,
- Miesiąca roku - zwrócić uwagę na późne lato/wczesną jesień - wzrost liczby zmian na racicach, co może sugerować problemy związane ze stresem cieplnym.
Zmiany chorobowe jakie możemy zaobserwować na racicach przedstawiają następujące grafiki:
Źródło: The Diaryland Initiative
Źródło: The Diaryland Initiative
Jak widać na powyższych zdjęciach każda zmiana chorobowa może być różnego nasilenia. System ten przyjmuje skalę 3-punktową i z praktycznego punktu widzenia jest to moim zdaniem najlepszy model. Ponieważ ilość zmian chorobowych może być problematyczna, szczególnie na początku proponuję, aby skupić się na tym co jest absolutnie najważniejsze.
Absolutnym minimum jakie powinna uwzględniać taka dokumentacja to:
- Międzypalcowe zapalenie skóry – Dermatitis interdigitalis,
Źródło: The Diaryland Initiative
Źródło: The Diaryland Initiative
- Zgnilizna stopy/ropowica międzypalcowa,
Źródło: The Diaryland Initiative
Źródło: The Diaryland Initiative
- Zmiany chorobowe/choroba linii białej
Źródło: The Diaryland Initiative
- Owrzodzenia palców stóp/cienkie podeszwy
Źródło: The Diaryland Initiative
Infekcyjne choroby racic są spowodowane zakażeniem bakteryjnym skóry wokół racicy.
Wyróżnia się trzy główne rodzaje zmian chorobowych:
- Zapalenie skóry (tzw. brodawki piętowe),
- Gnicie racic (nekrobacilloza międzypalcowa lub flegmona),
- Nadżerka rogu piętowego.
Omówienie jednostek chorobowych wraz z leczeniem
1. Dermatitis digitalis
Jest to choroba wieloczynnikowa z silnym komponentem bakteryjnym. Wśród bakterii biorących udział w chorobie, Gram-ujemne spirochety o nazwie Treponema spp wydają się być niezbędne do jej wystąpienia. Istnieje genetyczna podatność na przewlekłą infekcję, która wydaje się powszechna u rasy holsztyńskiej.
Drugą grupę czynników, które predysponują do wystąpienia tego schorzenia w stadzie są złe warunki środowiska. Przegęszczenie oraz brudne, wilgotne podłoże, gdzie zmuszone są stać krowy oraz nieodpowiednie miejsca do odpoczynku w prosty sposób predysponują do wystąpienia tego schorzenia. W danym momencie w stadzie zaobserwować można różne formy tego schorzenie co wynika różnic stanu klinicznego jaki w danym momencie możemy zaobserwować u poszczególnych zwierząt.
Źródło: The Diaryland Initiative
To co zasługuje na szczególną uwagę to fakt, że zmiany te mogą płynnie przechodzić jedne w drugie.
Leczenie
W leczeniu stosuje się antybiotyki, głównie miejscowo, ale w razie konieczności także ogólnie i środki przeciwzapalne. Przykładowym leczeniem może być ~2000 mg sproszkowanej tetracykliny zmieszanej z 6 ml glikolu propylenowego. Jest to postępowanie skuteczne, ale środek ten podobnie jak każdy antybiotyk powinien być podawany pod nadzorem lekarza weterynarii - Może być wymagany okres wstrzymania dostawy mleka (KARENCJA).
Zapobieganie
Zapobieganie bakteryjnemu zapaleniu skóry jest uzależnione od:
- hodowli jałówek, które są odporne na przewlekłe choroby,
- stosowania w paszy suplementów minerałów śladowych w celu zwiększenia odporności naskórka jałówek na infekcje,
- ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby poprzez leczenie aktywnych zmian zaraz po ich wystąpieniu,
- poprawy higieny racic,
- rutynowemu stosowaniu antybakteryjnych kąpieli do racic.
Kąpiele Racic
Kąpiel należy wykonywać, aby ograniczyć przechodzenie zmian z przewlekłych do ostrych. Używać należy dobrze zaprojektowanej wanny do kąpieli racic, aby zoptymalizować przenoszenie środka antybakteryjnego na racice. W pobliżu wanny do kąpieli racic należy umieścić stanowisko do mieszania środków chemicznych, aby zapewnić bezpieczne posługiwanie się nimi. Rozpocząć program raz dziennie przez 4 dni w tygodniu i dostosowywać go w zależności od wyników. Stosować środek antybakteryjny o udowodnionej skuteczności, który NIE NISZCZY OBRONY SKÓRY - utrzymywać pH>3,0Stosować kąpiel tak długo, jak długo jest ona skuteczna ~ 100-300 przejść krowy. Nie można zapominać o krowach zasuszonych i jałówkach!
Środki do kąpieli racic:
- Formalina – w stężeniu 5% jest skuteczna, jeżeli temperatura środowiska ma przynajmniej 12 stopni. Obecność materii organicznej może znacznie ograniczać jej skuteczność. W wielu krajach możliwość jej stosowania regulują przepisy.
- Siarczan miedzi – stężenia od 2,5-10%. Jest mniej podatny na materię organiczną i w większym stopniu penetruje róg racicowy.
- Siarczan cynku – stężenia 5-20%
- Antybiotyki – tetracycliny i lincomycyna.
2. Zgnilizna Racic
Przyczyną zgnilizny racic jest Fusobacterium necrophorum, Porphyromonas levii i Provotella intermedia. Wnikanie do organizmy następuje w większości przypadków z zewnątrz. Jest ono następstwem urazów lub częściej złych warunków środowiska, w którym przebywają zwierzęta. Jest to schorzenie trudne do leczenia ze względu szybkość przebiegu i rozległość zmian. Po za tym zwierzęta chore znacznie tracą na produkcyjności a niepewne rokowania co do ich przyszłości stawiają pod znakiem zapytania sens ich leczenia.
Źródło: The Diaryland Initiative
Zapobieganie
Zapobieganie zgniliźnie racic polega na poprawie higieny racic, stosowaniu skutecznego programu kąpieli racic (tak jak w przypadku kontroli ch. Mortellaro). W niektórych krajach szczepienia mogą być dostępne i przynosić pewne ograniczone korzyści w zwalczaniu tej choroby. W niektórych przypadkach powinno się rozważyć użycie autoszczepionek.
3. Wrzód podeszwy
Owrzodzenia podeszwy to pełnej grubości uszkodzenia rogu podeszwy, występujące zwykle na zewnętrznej powierzchni racic tylnych nóg – 3 palca.
Źródło: The Diaryland Initiative
Owrzodzenie to jest spowodowane przez ucisk, który niszczy tkanki rogotwórcze. Ucisk ten następuje pomiędzy kością racicową a wnętrzem puszki racicowej. Wówczas na małym odcinku dochodzi do zaprzestania produkcji rogu w efekcie czego pojawia się w podeszwie ubytek, w którym rozwija się ziarnina. Do wystąpienia tego schorzenia w prosty sposób predysponują podkliniczne zapalenie tworzywa (często wywołane błędami żywieniowymi) oraz błędy w korekcji racic (zmiana przeniesienia obciążeń w kierunku przyśrodkowym).
Leczenie
Zmiana jest spowodowana uciskiem na koronę, co utrudnia wzrost rogu. Leczenie polega na zmniejszeniu tego ucisku.
Zapobieganie
Nie da się w prosty sposób zapobiec zwiększonej ruchomości kości paliczkowej (trzeciego paliczka). Możemy zmniejszyć nacisk na kość śródstopia, ograniczając czas stania na twardych powierzchniach każdego dnia.
W celu zapobiegania musimy skupić się na:
- poprawie komfortu w oborze,
- ograniczaniu czasu spędzonego poza kojcem,
- ograniczaniu stresu cieplnego,
- normalizacji gęstość obsady,
- ograniczaniu czasu przebywania w uwięzi.
Warunki w oborze
Wygrodzenie powinno być zaprojektowane tak, aby zapewnić każdej krowie 12 godzin na leżenie. Idealna jest głęboka, luźna ściółka, zwłaszcza piasek.
Źródło: The Diaryland Initiative
Wygrodzenia powinny być dostosowane do wielkości krów, które z nich korzystają. Krowy muszą mieć wystarczająco dużo czasu w kojcu, aby mieć dostęp do miejsca odpoczynku. Czas doju to czas, w którym krowy zmuszone są stać na twardej powierzchni. Bardzo trudno jest zapewnić krowie odpoczynek przez 12 lub więcej godzin dziennie, jeśli spędza ona więcej niż 3 godziny dziennie poza kojcem. Celem jest powrót ostatniej krowy do kojca w ciągu 1 godziny od opuszczenia kojca przez grupę. Krowy słabe nie powinny być dojone częściej niż 2 razy dziennie! Ryzyko wystąpienia kulawizny wzrasta późnym latem ~ 2 miesiące po szczytowym okresie stresu cieplnego. Krowy zestresowane upałem stoją więcej i mniej się kładą, co zwiększa ryzyko wystąpienia wrzodów podeszwy.
Ograniczanie skutków upałów powinno koncentrować się na:
- Ruchu powietrza w przestrzeni legowiskowej o szybkości min 2m/s
- Minimum 50 wymian powietrza na godzinę w budynku
- Strategiczne wykorzystanie wody do schłodzenia krowy lub do zamgławiania i schładzania powietrza zanim dotrze ono do krowy. Krowy są często zamykane w uwięzi w celu przeprowadzenia badań i rozrodu.
Czas zamknięcia powinien być tak zaplanowany, aby zbiegał się w czasie z dostawą świeżej paszy. Całkowity czas blokady powinien być ograniczony do mniej niż 2 godzin od momentu, gdy pierwsza krowa zostanie zablokowana
4. Choroba linii białej
Choroba linii białej odnosi się do zbioru zmian: krwotoków, pęknięć i ropni, występujących w obszarze linii białej, zwykle na zewnętrznych palcach tylnych nóg, dwie trzecie długości od przodu palca.
Źródło: The Diaryland Initiative
Ryzyko wystąpienia choroby linii białej związane jest z:
- Zwiększającym się wiekiem
- Zmianami w integralności strukturalnej racicy (zmieniony aparat czepny i wsparcie poduszki tłuszczowej)
- Zmianami w jakości rogu (rola minerałów śladowych i biotyny)
- Narażenie na urazy powodowane przez niewłaściwe powierzchnie podłóg
- Narażenie na niewłaściwe postępowanie z krowami, które są zmuszone do gwałtownego zatrzymywania się, ruszania i obracania.
Leczenie
Zmiana jest spowodowana oddzieleniem się ściany od podeszwy i leżącej pod nią tkanki. Leczenie polega na usunięciu oddzielonego rogu i umożliwieniu wzrostu nowego, zdrowego rogu pod nim, przy jednoczesnym przeniesieniu ciężaru z tego miejsca.
Źródło: The Diaryland Initiative
Zapobieganie
Nie możemy łatwo wpłynąć na integralność strukturalną racicy w inny sposób niż poprzez właściwe żywienie. Możemy natomiast łatwiej ograniczyć siły działające na linię białą, poprawiając obsługę krów i poprawiając podłoże, które nie jest śliskie i nie powoduje urazów.
Co oznacza poprawa podłoża?
- Lepsza trakcja bez zwiększania urazów.
- Ulepszanie podłóg betonowych.
- Strategiczne zastosowanie podłóg gumowych.
- Dostęp do pastwiska.
Nawet najgorsza podłoga nie spowoduje zmiany w postaci chorób linii białej, jeśli pozwolimy krowom chodzić po niej we własnym tempie. To kombinacja złej podłogi i złego obchodzenia się z krowami powoduje problemy z linią białą! Dobre prowadzenie krów prowadzi je tam, gdzie chcemy, sprawiając wrażenie, że to był ich pomysł!
Podłogi rusztowe często są przyczyną chorób linii białej szczególnie jeżeli są źle wykonane.
Źródło: The Diaryland Initiative
We wszystkich miejscach z nachyleniem szczególnie polecana jest podłoga typu karo. Nadaje się ona również na każdą inną podłogę.
Źródło: The Diaryland Initiative
Za miejsca strategiczne, gdzie krowy powinny mieć podłoże gumowa uznaje się halę udojową i wypęd.
Źródło: The Diaryland Initiative
Źródło: The Diaryland Initiative
5. Owrzodzenia palców
Zmiany te są związane z nadmiernym zużyciem podeszwy na ściernych powierzchniach podłóg i/lub nadmiernym przycinaniem i usuwaniem rogu podeszwy, co prowadzi do powstawania CIENKICH STÓP.
Źródło: The Diaryland Initiative
Zmiany w obrębie palców racic leczy się poprzez usunięcie luźnego i chorego rogu oraz tkanek miękkich, a następnie założenie klocka na zdrową racicę w celu uniesienia racicy.W przypadku cienkich podeszew można zastosować cienki plastikowy blok na uszkodzonej racicy (upewniając się, że nie ma odsłoniętej korony).Należy rozważyć trzymanie bydła o cienkiej podeszwie w pobliżu hali udojowej i zmniejszenie częstotliwości doju do nie więcej niż dwa razy dziennie.
Źródło: The Diaryland Initiative
Zapobieganie
Unikanie nadmiernego podcinania racic poprzez stosowanie prawidłowej techniki.
Unikanie nadmiernego zużycia racic poprzez:
- zmniejszenie odległości pokonywanej przez krowy do i z hali udojowej dzięki lepszej konstrukcji obory,
- zastosowanie gumowej podłogi na ścieżkach komunikacyjnych w celu zmniejszenia ścierania racic,
- zmniejszenie częstotliwości doju w sytuacjach dużego ścierania racic.
Problemy z ekonomią kulawizn
Krowy, które ulegają kulawiznom, zwykle mają wyższą produkcję mleka niż krowy, które nie ulegają kulawiznom. Kiedy porównujemy straty w produkcji mleka u krów kulawych z krowami nie kulawymi, mamy tendencję do zaniżania rzeczywistych strat (najlepiej byłoby porównać kulawą krowę z taką samą krową, która nie kulała!) Nie prowadzimy dobrych rejestrów przypadków klinicznych w gospodarstwie, dlatego trudno jest określić koszt jednego przypadku kulawizny na poziomie stada. W stadach, które kontrolują kulawizny, wzrost produkcji mleka na poziomie stada często przekracza 900 kg na krowę w laktacji! Gdy krowa ulegnie zmianie chorobowej w jednej laktacji, jest o wiele bardziej narażona na ponowne wystąpienie tej samej zmiany w następnej laktacji.
Kulawizny znacząco wpływają na czas przeżycia krów mlecznych w stadzie, powodując przedwczesny ubój z powodu słabej mobilności, niepłodności i słabej produkcji. Kulawizny są nieproporcjonalnie licznie reprezentowane w populacji krów wybrakowanych, ponieważ częstość występowania zmian w obrębie rogu racicowego wzrasta wraz z liczbą parytetów.
Przed wysłaniem kulawej krowy na ubój producent mleka musi zadać sobie pytanie, czy krowa jest zdolna do transportu. Krowy, które są poważnie kulawe i nie są w stanie utrzymać ciężaru ciała na wszystkich 4 nogach nie powinny być wysyłane poza gospodarstwo i powinny być poddane ubojowi z konieczności (eutanazji) na miejscu. Krowy, które są lekko kulawe, mogą wymagać leczenia dotkniętej zmiany poprzez przycięcie i założenie blokady na stopy, aby ułatwić ich transport z gospodarstwa, a najlepiej powinny być umieszczone w przyczepie oddzielnie od reszty grupy
Zawsze należy upewnić się czy przestrzegane są okresy karencji leków!