Poważnym problemem uniemożliwiającym nam uzyskiwanie wysokich wydajności mlecznych są liczne choroby metaboliczne okresu okołoporodowego.
Mówiąc okres okołoporodowy w tym aspekcie mamy na myśli czas mieszczący się w ramach -3 tygodnie przed wycieleniem do 2 tygodni po wycieleniu.
To właśnie w tym okresie początek biorą liczne problemy, które wpływają w ogromnym stopniu na późniejszą laktację. Mam tu na myśli takie schorzenia jak:
- ketoza
- kwasica
- zaleganie okołoporodowe/porażenie
- zapalenie macicy
- przemieszczenie trawieńca
Wczesna diagnostyka i monitoring określonych parametrów pozwala zminimalizować straty wynikające z tych schorzeń. Pozwala to również na wdrożenie odpowiedniego postępowania profilaktycznego w celu ich ograniczenia.
Pierwszym momentem, w którym musimy zwrócić szczególną uwagę na krowę jest czas na -5 do -3 tygodni przed wycieleniem.
Należy wtedy ocenić przede wszystkim kondycję krowy – BCS.
Krowy, których BCS przekracza 4,1 powinny otrzymać bolusy dożwaczowe zawierające monenzynę. Pozwala to na uniknięcie ketozy lub przynajmniej ograniczenie jej nasilenia.
Bolusy takie powinny również otrzymywać krowy ze zdiagnozowaną ciążą mnogą oraz krowy, które w poprzedniej laktacji chorowały z powodu ketozy. Bolusy wprowadzamy nie później niż 3 tygodnie przed wycieleniem.
Kolejnym elementem monitoringu okresu okołoporodowego jest diagnostyka hypokalcemii i zapobieganie ewentualnemu porażeniu/zaleganiu poporodowemu.
W tym celu należy przeprowadzić oznaczenie pH moczu krów oraz poziomu wapnia, magnezu, fosforu i potasu we krwi.
Badanie pH moczu wykonujemy zwykle na 10 do 5 dni przed wycieleniem.
Mocz należy pobierać jałowym kateterem poprzez cewnikowanie pęcherza moczowego. Pozwala to uniknąć zanieczyszczenia go śluzem z pochwy lub kałem, co w istotny sposób może wpłynąć na uzyskany wynik. Mocz pobieramy 6 do 8 godzin po zadaniu paszy.
Do oznaczenia pH moczu można stosować paski wskaźnikowe lub pH-metry elektroniczne.
Uzyskanie wyniku (zależnie od piśmiennictwa) pH powyżej 7,0 - 7,5 wskazuje na możliwość wystąpienia problemów związanych z zaleganiem poporodowym.
Zaleca się wówczas dodatek soli anionowy w celu obniżenia pH moczu do poziomu 6,5.
Oczywiście decyzję taką należy podjąć po wcześniejszej konsultacji lekarzem weteterynarii oraz z doradcą żywieniowym.
Oznaczanie poziomu wapnia przeprowadzamy zwykle w okresie -10 dni przed porodem i 24-48 godzin po porodzie.
Uzyskanie wyników poniżej 9 mg/dl wskazuje na hypokalcemie.W dalszym etapie może to skutkować pojawieniem się zalegania/porażenia poporodowego. Taka podkliniczna hypokalcemia, której nie towarzyszą objawy zalegania poporodowego jest również bardzo niekorzystna dla zdrowia krowy. Przyczynia się do opóźnienia obkurczania się macicy po porodzie, a w dalszym etapie do jej zapalenia. Stan taki sprzyja również gorszemu pobraniu paszy, a w dalszej kolejności doprowadza do rozwinięcia się ketozy i przemieszczenia trawieńca.
W okresie przed porodem należy również rozważyć pobranie krwi w celu oznaczenia poziomu NFEA ( wolne kwasy tłuszczowe). Określenia ich poziomu dokonujemy w celu zorientowania się czy badana krowa rozpoczęła niekorzystny proces, jakim jest spalanie tkanki tłuszczowej. Uzyskiwane wyniki powyżej 0,4 mmol/l świadczą o tym, że krowa znajduje się w ujemnym bilansie energetycznymi po ocieleniu mamy zwiększone ryzyko ketozy. Krew do oznaczenia NEFA pobieramy zwykle na 7 dni przed porodem.
Ważnym parametrem określanym w okresie poporodowym jest temperatura wewnętrzna ciała krowy. Pomiaru temperatury dokonujemy w 3, 5, 7 dniu po ocieleniu. Temperatura powyżej 39,5 C wymaga przeprowadzenia badania krowyoraz wdrożenia w razie konieczności odpowiedniego leczenia.
Przez pierwsze dwa tygodnie po wycieleniu należy również zwrócić szczególną uwagę na charakter wypływy z dróg rodnych. Wypływ z pochwy płynu szklisto czerwonego to norma. Natomiast wypływ z pochwy cuchnącego, posokowatego, ropnego płynu połączony często ze wzrostem temperatury wewnętrznej ciała wymaga odpowiedniego leczenia.
W celu monitoringu ketozy, poza oznaczaniem poziomu NEFA we krwi dokonujemy w 7 dniu po ocieleniu oznaczenia poziomu kwasu beta-hydroksymasłowego.
Uzyskanie wyniku powyżej 1,1 mg/dl świadczy o toczącej się ketozie. Pomiaru kwasu beta-hydroksymasłowego dokonujemy za pomocą testów paskowych lub przenośnych urządzeń elektronicznych.
Ryc.1. Ketometr służący do pomiaru ciał ketonowych.
Zgodnie z naszymi doświadczeniami zaleca się również przeprowadzenie badania pH żwacza w celu wyeliminowania kwasicy/zasadowicy żwacza. Badanie takie należy przeprowadzać przynajmniej raz w miesiącu. Należy również pamiętać o przeprowadzaniu badania pH żwacza na dwa tygodnie po każdorazowej zmianie dawki pokarmowej (stabilizacja mikroflory żwacza po zmianie składu dawki ). pH żwacza oznaczamy w grupach krów wysokoprodukcyjnych otrzymujących pasze z dużą zawartością łatwostrawnych węglowodanów. Prawidłowy wynik w tych grupach to pH między 6,0-6,5. Wyniki poniżej 5,8 świadczą o rozwijającej się kwasicy żwacza. pH żwacza oznaczamy poprzez badanie płynu żwaczowego pobranego drogą punkcji żwacza. Należy unikać badania płynu pobranego sondą żołądkową, gdyż sondę wprowadzamy do żołądka w miejsce gromadzenia się śliny, która jest naturalnym buforem i fałszuje wynik. Pobrania płynu dokonujemy najwcześniej 3 godziny po zadaniu paszy ale nie później niż 7 godzin po jej zadaniu. Zwykle płyn żwaczowy pobiera się od 10 krów w grupie. Stwierdzenie nawet jednej krowy z pH poniżej 5,8-5,5 oznacza, że mamy do czynienia ze stadem zagrożonym kwasicą i jej konsekwencjami.
Ryc.2. Ph metr
PODSUMOWANIE:
1)-5 do -3 tygodnie przed porodem ocena BCS
2)-10 dni przed porodem oznaczenie poziomu wapnia oraz poziomu NEFA
3)24-48 godzin po porodzie oznaczenie poziomu wapnia
4)72 godziny po porodzie pomiar temperatury wewnętrznej ciała ocena rodzaju wypływu z pochwy
5)5 dni po porodzie pomiar temperatury wewnętrznej ciała ocena rodzaju wypływu z pochwy
6)7 dni po porodzie pomiar temperatury wewnętrznej ciała, ocena rodzaju wypływu z pochwy oraz oznaczenie poziomu kwasu beta-hydroksymasłowego
Krew do badań biochemicznych należy pobierać z żyły ogonowej lub szyjnej. Nigdy do badań biochemicznych nie pobieramy krwi z tzw. żyły mlecznej.
Zastosowanie takiego monitoringu pozwoli nam na zdiagnozowanie problemów pojawiających się w okresie okołoporodowym, a w dalszej kolejności na uzyskiwanie lepszych wyników produkcyjnych.