Porażenie poporodowe u krów mlecznych to nic innego jak ostre zaburzenie przemiany wapnia. Występuje ono zwykle w pierwszych dniach po porodzie. Często schorzenie to określamy jako „gorączka mleczna - milk fever” lub gorączka porodowa.
Występowanie.
Schorzenie to występuje na całym świecie. Częstotliwość jego występowania jest różna na poszczególnych obiektach i zależy przede wszystkim od tego czy prowadzone jest racjonalne, zbilansowane żywienie połączone z regularnym monitoringiem zdrowia krów.
Przyczyny i przebieg schorzenia.
U podstaw tego schorzenia leży rozpoczęcie laktacji u krowy po wycieleniu. Krowa może szybko uruchomić zaledwie niewielką ilość tego pierwiastka znajdującego się w jej organizmie tj. 15-20 g. Większość tego pierwiastka znajduje się w szkielecie. Jego pula jest uzupełniana wapniem wchłoniętym w jelitach i uwalnianym z kości. Pewna ilość jest również wydalana przez nerki i z kałem. Pula dostępnego wapnia jest wykorzystywana w trakcie trwającej ciąży przede wszystkim do budowania szkieletu rosnącego płodu. W trakcie laktacji do pokrycia ilości wapnia występującego w mleku. Jeden litr mleka zawiera około 1.25 g tego pierwiastka, a siara nawet 2.5 g. Podczas ciąży ilość wapnia potrzebna do budowy szkieletu płodu wynosi około 5 g na dzień. Po rozpoczęciu produkcji mlecznej zapotrzebowanie na wapń wzrasta wielokrotnie. Wraz z rozpoczęciem laktacji praktycznie wszystkie krowy wykazują ujemny bilans wapnia i następową hypokalcemię. Doprowadza to do zwiększonego wydzielania parathormonu, który to z kolei prowadzi do wzrostu stężenia 1,25 dihydroksycholekalciferolu (witamina D3). Poprawia się wówczas aktywne wchłanianie wapnia w jelitach. Zanim nastąpi uwalnianie wapnia z kości mija przeciętnie 48 godzin.
Krowy, które chorują na hypokalcemię różnią się od innych zwierząt tym, że ich kości i jelita reagują w niedostatecznym lub z opóźnieniem na te bodźce hormonalne.
Myślę, że na tym etapie możemy zakończyć wgłębienie się w problemy biochemiczne, a przejść do praktyki. W razie pytań zawsze możecie państwo zadawać pytania.
Główne przyczyny to:
- wiek - wraz z wiekiem wzrasta ryzyko porażenia poporodowego,
- wraz z wiekiem redukcji ulega ilość receptorów dla witaminy D3, co oczywiście sprzyja wystąpieniu schorzenia
- Wraz z wiekiem maleje strawność wapnia paszy
- Wraz z wiekiem spada również ilość wapnia łatwo uwalnianego
- Żywienie w okresie zasuszenia- głównie żywienie mineralne
- Dziedziczność nie odgrywa tu znaczącej roli
Najczęstszą przyczyna gorączki mlecznej jest nieprawidłowe żywienie mineralne krów w okresie zasuszenia. Często jednak, mimo stosowania zbilansowanych dawek, nadal borykamy się z problemem hypokalcemii i przypadkami porażenia poporodowego. Wynika to z tego, że aby zadziałały skomplikowane mechanizmy hormonalne związane z działaniem prathormonu, kalcytoniny i witaminy D3 konieczny jest prawidłowy bilans kationowo-anionów. Mechanizm sekrecji parathormonu działa prawidłowo, gdy pH krwi ma odczyn kwaśny. Często jednak dawka pokarmowa dla krów zasuszonych obfituje w Na i K, co doprowadza do alkalizacji odczynu krwi.
Uniemożliwia to sprawne uruchomienie wapnia z kości, ale również ogranicza aktywne wchłanianie wapnia w jelitach oraz zwrotne wchłanianie wapnia w nerkach.
Objawy.
Początkowo objawy kliniczne są nieznaczne i często niezauważone:
- drgawki włókien mięśniowych
- osłabione przeżuwanie
- w drugim etapie zdolność do stania jest z reguły zachowana, ale chód jest chwiejny, zwierzęta bronią się przed położeniem. Później zalegają z porażeniem wiotkim mięśni nie reagując na próby zganiania
- w trzecim etapie objawy porażenia ulegają wyraźnemu pogłębieniu: zwierzę leży, rzężąc, często ze wzdętym żwaczem. Powierzchnia ciała jest chłodna, brak tu reakcji na bodźce zewnętrzne. Oddechy są nieregularne, a akcja serca przyspieszona.
Leczenie.
Poza leczeniem przyczynowym polegającym na infuzji preparatów wapniowych najważniejszym elementem naszego działania jest rozpoznanie przyczyny problemu na stadzie. Leczenie porażenia poporodowego jest stosunkowo proste i skuteczne. Z reguły krowy w ciągu godziny od podania preparatu wapniowego przyjmują już pozycję mostkową lub wstają. Należy jednak pamiętać, że zwierzęta takie są bardzo osłabione, dlatego tak ważnym elementem leczenia jest zapewnienie im czystego, stabilnego podłoża co uchroni je przed trwałymi urazami. Często obserwować można bowiem w terenie przypadki, gdzie krowa po przeprowadzonym leczeniu wstała bardzo szybko, a jeszcze tego samego dnia lub dnia następnego mamy ponowne zaleganie wynikające jednak już niestety z trwałego uszkodzenia (potocznie mówiąc – „rozjechała się”).
Zdj.1. Opieka nad krową z porażeniem poporodowym.
Zdj.2. Wlew płynów przy porażeniu.
Diagnostyka i zapobieganie.
W tym temacie odsyłam państwa do poprzednich artykułów o diagnozowaniu chorób metabolicznych oraz artykułu dr Sławomira Koźmińskiego na temat hypokalcemii krów.