Dwie główne muchy będące głównym problemem dla zwierząt gospodarskich to mucha domowa Musca domestica i mucha stabilna Stomoxys calcitrans.
Muchy domowe są dobrze znanym kosmopolitycznym szkodnikiem zarówno gospodarstw rolnych, jak i domu. Ten gatunek jest zawsze obecny w środowisku ludzi lub w związku z działalnością człowieka. Jest to najczęstszym, powszechnym gatunkiem występującym na fermach trzody chlewnej i drobiu, stadninach koni i gospodarstwach rolnych. Muchy domowe są nie tylko uciążliwe, ale mogą również przenosić organizmy chorobotwórcze. Nadmierna1 populacja much stanowi nie tylko czynnik drażniący dla pracowników rolnych, ale także, gdy w znajdują się w pobliżu miejsc zamieszkania ludzi, mogą wywoływać problemy zdrowotne.1
Mucha stabilna (Bolimuszka kleparka) jest wielkości muchy domowej, ale dorosłe osobniki posiadają aparat gębowy typu kłującego, który wystaje jak włócznia i służy do spożywania pokarmu. Bydło drażnione przez te szkodniki wykazuje zmniejszenie wydajności. Długie, bagnetowe czułki gębowe zwane proboscis, które używane są do rozrywania skóry, powodując tym samym gromadzenie się krwi na powierzchni skóry. Te ukąszenia mogą być dość bolesne. Bolimuszka kleparka jest jednym z z najpoważniejszych szkodników inwentarza żywego w całych Stanach Zjednoczonych. W wielu obszarach staje się ona coraz poważniejszym problemem dla bydła pastwiskowego, co jest związane z odpadami siana z dużych, okrągłych bel siana używanych do ich karmienia.3
Naukowcy obliczyli, że para much rozpoczynająca rozmnażanie w kwietniu może w optymalnych warunkach stać się przodkami dla 191,010,000,000,000,000,000,000 much do sierpnia.1
Rys.1. Mucha domowa cykl życiowy i charakterystyka.3
Wzorce biologiczne i behawioralne much
Muchy domowe składają jaja w materiałach organicznych w tym oborniku i gnijącym materiale, który może znajdować się pod wyciekami wody i w miejscach, które są trudne do czyszczenia. Kiedy muchy domowe osiadają na powierzchni, wymiotują, wypróżniają się lub jedno i drugie. Wymioty pozwalają muchom na rozmiękczenie i skonsumowanie tego, co może być na powierzchni. Jasnobrązowa plamka to plamka wymiocin natomiast ciemna plamka jest plamka defekacji. Kiedy muchy domowe nie składają jaj, są zazwyczaj znajdowane wokoło okien, drzwi i sufitów. Miejsca odpoczynku są ogólnie blisko miejsc ulubionych dziennych żerowań i obszarów rozrodczych i osłonięte od wiatru. W nocy, muchy są zazwyczaj nieaktywne.4
Z jaj much wylegają się larwy, które następnie wchodzą w stadium poczwarki z której ostatecznie wylegają się dorosłe osobniki, aby powtórzyć cykl życiowy kilka razy przez cały sezon.1
Cykl rozwojowy muchy domowej, liczebność populacji i codzienna aktywność zależy od dostępnych zasobów, temperatury i innych czynników biotycznych i abiotycznych. Jeśli pożywienie jest nie ograniczone, muchy zakończą swój cykl rozrodczy w ciągu około dziesięciu dni w 29,5 °C, 21 dni w 21 °C i 45 dni w 15,5 °C. Optymalna temperatura dla rozwoju much wynosi około 26 °C z dolna i górna granica termiczna wynosząca odpowiednio 12 i 45 °C, odpowiednio. Z jaj w ciągu dziewięciu godzin wykluwają się larwy w idealnych warunkach ich rozwój trwa około siedmiu do dziewięciu dni do stadium dorosłego. Jednakże, chłodniejsza pogoda, suche podłoże i niedobór pokarmu mogą wydłużyć czas rozwoju do dwóch tygodni lub więcej. Muchy wytwarzają wiele pokoleń w ciągu roku a pokolenia nakładają się na siebie; wszystkie stadia są obecne w tym samym czasie. Nawet jeśli rozwój zależy od temperatury, wiele pokoleń na rok jest możliwe w regionach tropikalnych i umiarkowanych ze względu na ich około domowe zwyczaje.4
Różne badania wykazały różne odległości, jakie muchy mogą pokonać, w zakresie od 3,22 km do 32,19 km. Loty maja głównie na celu poszukiwanie pożywienia i miejsc składania jaj. Muchy przemieszczają się relatywnie dłużej na terenach wiejskich niż miejskich z powodu dużego rozproszenia siedzib i osiedli ludzkich.4
Bolimuszka kleparka jest wielkości muchy domowej (6,4 - 9,5 mm długości ciała). Obie muchy są powszechne w gospodarstwach mleczarskich, ale wygląd zewnętrzny (szczególnie aparat gębowy), zachowanie i sposób bycia tych much różni się miedzy sobą. Obie muchy odpoczywają na ścianach, belach siana i innych pionowych powierzchniach, i mogą być szczególnie zauważalne, gdy ogrzewają się rano w obszarze oświetlonym przez promienie słoneczne.3
Bolimuszka składa jaja w mokrej słomie, oborniku, rozsypanych paszach, kiszonkach, ścinkach traw i różnych innych rodzajach rozkładającej się roślinności. Bydło jest najbardziej narażone przez ten gatunek szczególnie w miesiącach letnich. Zarówno samce jak i samice żywią się krwią kilka razy dziennie, pobierając jedna lub dwie krople podczas każdego posiłku. Uderzenia, kopanie kończynami przez krowy jest dobra wskazówka, ze muchy są obecne, ponieważ zwykle atakują nogi i podbrzusze. W zarażonych stadach spada wydajność produkcyjna z powodu bolesnych ukąszeń krów oraz zmoczenia zwierząt spowodowane wysiłkiem spowodowanym próbami pozbycia się much.2
Muchy stabilne są dobrymi lotnikami i odnotowano, ze przemieszczają się na duże odległości z miejsca wylęgu, w szczególności w gospodarstwach lub pomiędzy gospodarstwami.5 Bolimuszka zimuje w postaci larw lub poczwarek, zagrzebując się w glebie pod materią organiczną.
Przenoszenie chorób i wpływ na wydajność
Muchy domowe stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt poprzez rozprzestrzenianie różnych chorób w i wokół obiektów hodowli zwierząt i oraz na pobliskich obszarach mieszkalnych. W oborach mlecznych muchy żywią się mlekiem wyciekającym z wymion chorych zwierząt i mogą stać się przyczyna mastitis zdrowych zwierząt. Silne inwazje muchy domowej mogą zwiększyć liczbę bakterii w mleku, a państwowi inspektorzy rutynowo odnotowują obecność much w pomieszczeniach mleczarskich.2 Zwalczanie much może być rozważane jako sposób na ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób w gospodarstwach i, w rezultacie, zmniejszyć potrzebę stosowania antybiotyków w leczeniu tych chorób. Muchy są nośnikiem i rozprzestrzeniają bakterie odporne na antybiotyki zarówno w gospodarstwach hodowlanych jak i w środowisku szpitalnym.4 Kontrolowanie much może być środkiem do ograniczenia rozprzestrzeniania się bakterii opornych na antybiotyki. Obfitość much może również stać się poważna uciążliwością zarówno w gospodarstwie, jak i dla pobliskich społeczności. Nowi sąsiedzi często wywierają dużą presję na rolników, aby zmniejszali populacje much do minimum.2
Bolimuszki kleparki spędzają większa część swojego życia poza zwierzęciem, ale będą się przemieszczać do zwierząt, aby ugryźć i karmić się krwią około raz, dwa razy dziennie. Policzono, ze więcej niż 5 much z gatunku bolimuszki na krowia nogę może powodować straty ekonomiczne.3 W przypadku młodego bydła, przyrosty masy ciała mogą być znacznie zmniejszone, co skutkuje wyższymi kosztami żywienia. Zmniejszenie przyrostu masy ciała i wydajności mlecznej jest spowodowane przede wszystkim przez zwierzęta wykazują zachowania związane z unikaniem much przez co skraca się ich czas karmienia lub/i odpoczynku.3,5 Ostatnie badania szacują, że muchy kosztują Amerykański przemysł hodowlany 2,2 miliarda dolarów.5
Kiedy badacze wypuścili dużą liczbę much w pobliżu krów mlecznych to produkcja mleka spadła o 1,49 kg/dzień (3,3 lb/dzień).3 Użyteczne jest również rozważenie badań przeprowadzonych w Nebrasce, w której mierzono przyrosty wagi u bydła opasowego, które było narażone na działanie muchy w kontrolowanym środowisku. Te badania pokazują, ze Bolimuszki kleparki w ilości od 2,5 do 5,0 much na nogę zmniejszają zarówno przyrosty masy ciała jak i efektywność wykorzystania paszy u bydła.3
Tab.1. Wpływ much na przenoszenie chorób i wydajność bydła mlecznego
Systemy zarzadzania i miejsca hodowli
Każde gospodarstwo mleczarskie ma swój własny, niepowtarzalny obiekt i związany zarzadzania. To co jest wspólne to obszary rozwoju much i bytowania much które obejmują miejsca w i wokół:2
- Wygrodzeń i budek dla cieląt, zwłaszcza wewnętrzne narożniki;
-
Obszarów przecieków i wycieków z silosów;
-
Stanowisk i kojców dla zwierząt, miejsca przygotowania paszy i przechowywania szczególnie w pobliżu źródeł wody;
-
Obszary dla cieląt, szpitali i porodówek;
-
Zbiorniki wodne;
-
Korytarze paszowe;
-
Obszary wewnętrzne i zewnętrzne, w których prowadzona jest obróbka obornika.
Zintegrowane zarzadzanie szkodnikami (IPM)
Zintegrowana walka z populacjami much jest zalecanym warunkiem skutecznego programu zwalczania much w gospodarstwach mleczarskich i wokół nich.4
Monitorowanie
Monitorowanie populacji much jest nieodzowna częścią IPM w odniesieniu do gospodarstw produkujących mleko. Dla populacji dorosłych i larwalnych opracowano kilka narzędzi monitorujących, aby umożliwić kierownikom ferm monitorowanie zbliżającego się pojawienia się dorosłych much i dostarczają podstaw do określenia czasu i częstotliwości oprysków4 (patrz tabela 2).
Tab.2. Metody monitorowania populacji much.
Sanityzacja
Sanityzacja usuwa miejsca rozmnazania się much w wyniku czego zmniejsza się liczba larw i miejsc, w których dorosłe osobniki mogą składać jaja. W zależności od typu gospodarstwa mlecznego, gospodarka suchym obornikiem jest wysoce pomocna w ograniczaniu populacji much. Tam, gdzie to możliwe, częste usuwanie obornika zapobiega gromadzeniu się much poprzez przerwanie cyklu życiowego much. Ważne jest, aby obornik był szeroko rozrzucany na zewnątrz w celu zabicia jaj i larw poprzez wysychanie.3 Powinno się zapobiegać pozostawianiu rozsypanej paszy. Regulacja przepływu wody do poideł a także zapobieganie/naprawa wszelkich wycieków. Zapewnienie odpowiedniej wentylacji w obiekcie.3 Zapewnienie właściwego podłoża, tak aby nadmiar wody powierzchniowej odprowadzić poza obiekt.3 Szczeliny pod zasobnikami paszy, w których może gromadzić się wilgotna pasza, powinny być uszczelnione.2 Należy utrzymywać trawę i roślinność krótko przycięta w celu usunięcia miejsc odpoczynku much.
Kontrola mechaniczna
Kontrola mechaniczna polega na stosowaniu urządzeń do zwalczania much lub usuwania obornika. Może to obejmować fizyczne odgrodzenie za pomocą siatek lub wentylatorów w celu uniemożliwienie wejścia do budynków inwentarskich, pułapki na muchy i elektryczne środki owadobójcze, automatyczne zgarniacze do ciągłego usuwanie obornika z budynków.1
Kontrola biologiczna
Kontrola biologiczna powinna być częścią ogólnego programu zwalczania much w hodowli zwierząt. Biokontrola zachowawcza obejmuje praktyki takie jak zapewnienie dla tymczasowego schronienia naturalnych wrogów much oraz selektywne stosowanie mniej toksycznych pestycydów maja na celu zwiększenie efektywności naturalnych wrogów. Pasożytnicze osy, drapieżne chrząszcze i roztocza są wykorzystywane do zwalczania młodocianych stadiów much. Uwalnianie właściwych gatunków i szczepów w odpowiednim czasie i liczbie są niezbędne do skutecznej kontroli. Ponadto, kilka gatunków nicieni były szeroko badane pod katem ich potencjału jako czynników biokontroli przeciwko muchom.4
Mikroorganizmy wywołujące choroby owadów są obiecującymi czynnikami biokontroli w zwalczaniu much i w kilku badaniach podjęto próby stosowania wirulentnych izolatów. Podobnie, materiały roślinne i olejki eteryczne pochodzenia roślinnego były stosowane od czasów starożytnych do odstraszania lub zabijania much, a ostatnio wzbudziły ponowne zainteresowanie komercjalizacja i stosowaniem w sektorze drobiowym.4
Rys.2. Plan rotacji insektycydów.6
Kontrola chemiczna
Stosowanie środków chemicznych wokół zwierząt produkujących mleko w okresie laktacji jest ograniczone. Etykiety powinny być czytane i należy stosować się do instrukcji zawartych na etykiecie. Stosowanie insektycydów do zwalczania much jest ważnym elementem zintegrowanego programu zwalczania much. Niemożliwe jest wyeliminowanie wszystkich much, wiec praktyki kontrolne są ukierunkowane1 na zmniejszenie populacji much do dopuszczalnego poziomu. Hodowcy musza regularnie monitorować populacje much w celu oceny programu zwalczania i podjąć decyzje, kiedy konieczne jest stosowanie insektycydów. Należy prowadzić dokładna dokumentacje dotycząca stosowanych środków chemicznych i dawek. Niewłaściwe rozłożenie w czasie i masowe stosowanie insektycydów w połączeniu ze złym zarzadzaniem obornikiem, słaba kontrola wilgotności i złymi praktykami sanitarnymi, zwiększają populacje szkodników i potrzebę dodatkowych zastosowań insektycydów.1 Ważne jest, aby zarządzać potencjalna odpornością na insektycydy. Konieczne jest stosowanie kompleksowego programu zwalczania szkodników i unikać niepotrzebnego stosowania insektycydów, stosować fizyczne lub biologiczne metody, oraz zachować obszary wolne od zabiegów chemicznych. W sytuacjach, w których stosowanie pestycydów staje się jedynym narzędziem kontroli, zarzadzanie odpornością wymaga rotacji pestycydów pomiędzy różnymi klasami chemicznymi wykorzystujących różne sposoby działania. Zaleca się stosowanie produktów o udowodnionej skuteczności.6 Naprzemienne stosowanie pyretroidów, fosforoorganicznych, neonikotynoidów, spinosyn, regulatorów wzrostu owadów (IGR) i innych klas środków ochrony roślin. Zalecane jest naprzemienne stosowanie pyretroidów. (Rysunek 2). Rysunek ilustruje przykładowy plan rotacji dla środków owadobójczych, obejmujący niektóre z głównych klas insektycydów dostępnych na rynku. Ważne jest, aby zauważyć, ze rotacja miedzy pyretroidami i organofosforanami nie jest zalecana z uwagi na możliwość oporności krzyżowej miedzy tymi dwiema grupami, być może związana z działaniem enzymatycznym esteraz lub monooksygenaz. 6
IGR mogą być stosowane w połączeniu z każdym zastosowaniem środka przeciwko dorosłym osobnikom, ponieważ należą one do różnych klas chemicznych wykorzystujących różne sposoby działania.1 Tylko zatwierdzone (zarejestrowane) insektycydy powinny być stosowane.
- Stosowanie środków owadobójczych na dorosłe osobniki: selektywne stosowanie środków chemicznych na ścianach i sufitach w pomieszczeniach dla krów mlecznych, gdzie muchy odpoczywają jak również stosowanie tablic z przynętami na muchy w stacjach są zgodne z czynnikami biologicznymi pod warunkiem, ze zastosowania te pozwalają uniknąć skażenia obornika.1
- Zastosowania larwicydów: larwicydy to środki chemiczne stosowane bezpośrednio na obornik w celu zabicia larw. Mogą być stosowane w formie oprysku punktowego, granulatu lub mieszanki paszowej. Larwicydy to głównie IGR z cyromazyną jako wiodącym składnikiem aktywnym.
- Preparaty do stosowania na zwierzęta: opryski stosowane bezpośrednio na zwierzęta w postaci sprayu. Chociaż takie podejście może zapewnić zwierzętom potrzebna ulgę od ukąszeń much, kontrola jest krótkotrwała.2
Tab.3. Stosowane metody chemiczne zwalczania much.
Kwestie społeczne
Kwestie społeczne związane z dużymi gospodarstwami rolnymi które hodują zwierzęta, zazwyczaj w dużym zagęszczeniu, w celu produkcji mięsa, jaj lub mleka. Mieszkania znajdujące się najbliżej tych zakładów doświadczają znacznie większej populacji much niż przeciętne domy.7 Konflikty miedzy właścicielami a lokalnymi mieszkańcami, gdy muchy wkraczają w ich sąsiedztwo, spowodowały działania na rzecz zdrowia publicznego, w tym procesy sądowe.8 W związku z tym gospodarstwa rolne musza opracować i utrzymać skuteczny program kontroli populacji much.
Najważniejsze punkty
- Muchy domowe i muchy stabilne są głównymi szkodnikami w gospodarstwach mleczarskich ze względu na dużą ilość dostępnych miejsc do rozmnazania.
- Muchy domowe są nosicielami chorób, a muchy stabilne są krwiopijne, co powoduje bólu bydła mlecznego i przyczynia się do strat ekonomicznych.
- Muchy stabilne nawet w niewielkich ilościach powodują spadek wydajności i produkcji mleka.
- Populacje muchy domowej i bolimuszki mogą szybko rosnąć i stać się niekontrolowane w krótkim okresie.
- Populacje much z dużych ferm atakują pobliskich sąsiadów mogą spowodować interwencje w zakresie zdrowia publicznego i/lub prawne.
- Skuteczny program IPM doprowadzi do opanowania populacji much do dopuszczalnego poziomu.
- Rotacja pomiędzy odpowiednimi klasami chemicznymi insektycydów jest kluczem do uniknięcia rozwoju oporności.
- Kluczem do skutecznego programu zwalczania much są warunki sanitarne i usuwanie miejsc rozmnazania.
Aby uzyskać więcej informacji na temat programu zwalczania much proponowanych przez firmę Elanco, obejrzyj filmy dotyczące stosowania Agity: https://www.youtube.com/watch?v=tUjJZ-ch9k4
Referencje
1. Sanchez-Arroyo H, Capinera JL. House fly, Musca domestica Linnaeus. Featured Creatures, University of Florida. 2017. Available at: http://entnemdept.ufl.edu/creatures/urban/flies/house_fly.HTM. Accessed Nov 29, 2018.
2. Watson W, Waldron JK, Rutz DA. Integrated management of flies in and around dairy and livestock barns. Entomology, Cornell University. 1994. 102DMFS450.00. Available at: https://ecommons.cornell.edu/bitstream/ handle/1813/42360/barnflies-FSNYSIPM.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Accessed Jan 21, 2019.
3. Gerry AC, PetersonNG, Mullens BA. Predicting and controlling stable flies on california dairies. University of California. 2007. Publication 8258. Available at: https://anrcatalog.ucanr.edu/pdf/8258.pdf. Accessed Feb 20, 2019.
4. Acharya N. House fly (Musca domestica L.) management in poultry production using fungal biopesticides. Doctoral Thesis, The Pennsylvania State University. 2015. Available at: https://etda.libraries.psu.edu/files/final_submissions/10904. Accessed Jan 08, 2019.
5. Acharya N. House fly (Musca domestica L.) management in poultry production using fungal biopesticides. Doctoral Thesis, The Pennsylvania State University. 2015. Available at: https://etda.libraries.psu.edu/files/final_submissions/10904. Accessed Jan 08, 2019.
6. Betancur OJ. Insecticide Resistance Management: a long term strategy to ensure effective pest control in the future. J Anim Sci Res. 2018. 2: dx.doi.org/10.16966/2476-6457.111.
7. Hribar C. Understanding Concentrated Animal Feeding Operations and their impact on communities. National Association of Local Boards of Health. Ohio. 2010. Available at: https://www.cdc.gov/nceh/ehs/docs/understanding _cafos_nalboh.pdf Accessed Nov 30, 2018.
8. Kim J, Goldsmith P, Thomas M.H. Economic impact and public costs of confined animal feeding operations at the parcel level of Craven County, North Carolina. Agric Human Values. 2009. DOI 10.1007/s10460-009-9193-x.