Bydło jak i inne przeżuwacze posiada żołądek wielokomorowy, w skład którego wchodzą: żwacz, czepiec, księgi i trawieniec. Ten ostatni jest żołądkiem gruczołowym uznawanym za żołądek właściwy. W wyniku błędów popełnianych w utrzymaniu i żywieniu bydła może dojść do jego przemieszczenia. Przemieszczenie trawieńca jest chorobą dotyczącą nie tylko krów mlecznych, ale także jałówek, krów ras mięsnych, buhajów, a nawet cieląt, jednak najczęściej występuje u zwierząt wysokowydajnych od okresu okołoporodowego do nawet 6. tygodni po porodzie. Trawieniec może przemieścić na stronę lewą lub prawą. Może temu towarzyszyć skręt, zazwyczaj przy prawostronnym przemieszczeniu trawieńca. Najczęściej jednak, w 85% przypadków, dochodzi do lewostronnego przemieszczenia trawieńca.
Przyczyny.
Na przemieszczenie trawieńca u krów mlecznych ogromny wpływ ma okres okołoporodowy. Już budowa anatomiczna układu pokarmowego przeżuwacza, tzn. słabo umocowane ściany trawieńca, jego nadmierne otłuszczenie czy niekorzystne umieszczenie ujścia księgowo-żołądkowego, sprzyja jego przemieszczeniu. Lewostronne przemieszczenie trawieńca powstaje najczęściej na skutek powstania pustej przestrzeni w jamie brzusznej
po porodzie. Gdy macica się kurczy, żwacz przesuwa się w jej miejsce, a zgazowany często atoniczny trawieniec unosi się w przestrzeń pomiędzy ścianą brzucha a lewą stroną żwacza. Fizjologicznie u dorosłego bydła znajduje się w dolnej części jamy brzusznej zajmując obszar na środku linii białej i lekko z jej prawej strony. Inną przyczyną przemieszczenia trawieńca jest przebyta wcześniej lub trwająca ketoza. Krowa traci apetyt, dochodzi do atonii żwacza, jego wypełnienie spada na około „2” przez co powstaje przestrzeń umożliwiająca trawieńcowi przemieszczenie się. Również błędy żywieniowe mogą doprowadzić do LPT. Stosowanie dużych ilości pasz treściwych w okresie przejściowym przy jednocześnie małej ilości włókna surowego (pasz objętościowych) może doprowadzić do nadmiernej produkcji płynów i gazów w trawieńcu. Kolejną z przyczyn jest zatrzymanie łożyska lub metritis, które często towarzyszy LPT po porodzie. Również hipokalcemia oraz ujemny bilans kationowo anionowy przyczyniają się do tego schorzenia. Również kulawizny mogą wpłynąć na wystąpienie LPT. Krowa kulawa często nie dochodzi do stołu paszowego, przez co nie pobiera paszy, a to może doprowadzić do LPT. Dokładna etiologia nie zawsze jest jednoznaczna, wszystkie te czynniki mogą być pierwotnymi przyczynami przemieszczenia trawieńca lub stanowić jego konsekwencję. Poza przyczynami fizjologicznymi mogą dołączyć czynniki środowiskowe. Krowy po porodzie trafiają na nowe grupy technologiczne i żywieniowe, czemu towarzyszy stres środowiskowy związany z hierarchią na danej grupie. Często dochodzi do braku miejsca przy stole paszowym, poidle lub w legowisku wtedy krowy „słabsze” pozostają bez paszy lub pobierają paszę już przebraną lub tylko tzw. niedojady. Wszystkie te czynniki w połączeniu mogą doprowadzić do lewostronnego przemieszczenia trawieńca.
Objawy.
Głównym objawem LPT jest brak apetytu, zwierzę niechętnie pobiera pasze,
nie je w ogóle lub unika pasz treściwych, sortując zadaną paszę w poszukiwaniu pasz objętościowych. Zanika przeżuwanie. Dochodzi do prawie całkowitego spadku produkcji mleka. W większości przypadków jest to spadek do 2-4kg mleka. Apatia i osowiałość to kolejny syndrom, który może zaobserwować hodowca. Zwierzę mniej się porusza, stoi osowiałe. Tym ogólnym objawom może towarzyszyć kał twardy podobny do końskiego lub wodnista biegunka o charakterystycznym zapachu. Jej kolor może być różny od jasnożółtego do ciemnobrunatnego prawie czarnego. Hodowca powinien wtedy niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii. Wymuszając ruch u zwierząt z LPT można zaobserwować wygięcie kręgosłupa i skrócony chód, podobnie jak przy kulawiźnie w stopniu 2. W badaniu klinicznym charakterystycznym objawem jest metaliczny wydźwięk przy opukiwaniu między 13. a 9. żebrem. Dodatkowo w czasie balotowania słychać charakterystyczne pluskanie. Zdarza się, że przy silnym zgazowaniu trawieńca dochodzi
do wysklepienia powłok brzusznych, które można zaobserwować w postaci odstającego ostatniego żebra. W przewlekłych postaciach choroby dochodzi do wychudzenia i spadku kondycji do BCS <2,5. Przemieszczeniu może towarzyszyć ketoza. Temperatura tętno i puls pozostają najczęściej bez zmian.
Zdj.1 Badanie kliniczne przy podejrzeniu lewostronnego przemieszczenia trawieńca.
Zapobieganie.
Zapobieganie polega na prawidłowym żywieniu w okresie okołoporodowym. Należy unikać pasz treściwych u krów zasuszonych, a po porodzie zapewnić im odpowiednią ilość włókna. Pamiętajmy, że krowy wchodzące w zasuszenie powinny mieć BCS na poziomie 3,5 i nie powinien on ulegać większym zmianom. Krowy po porodzie powinny wypić odpowiednią ilość pójła, a w stadach problemowych powinno się zastosować drenching (wlewy dożwaczowe), zwłaszcza u krów z zbyt wysokim BCS, po trudnym porodzie,
po hipokalcemii lub ciąży bliźniaczej. Można zastosować bolusy bądź to stymulujące produkcje kwasu propionowego przez żwacz, bądź zawierające sole wapnia. Należy zminimalizować stres poporodowy związany z odebraniem krowie cielęcia i zmianą grupy technologicznej, a latem z wysoką temperaturą. Powinniśmy stale monitorować krowę, przynajmniej do 10. dnia po porodzie. Prowadzić kontrole temperatury, poziomu ciał ketonowych czy wypływów z macicy, gdyż każda z chorób okołoporodowych może doprowadzić do lewostronnego przemieszczenia trawieńca. Podstawą kontroli powinno być codzienne monitorowanie pobrania paszy oraz ilość oddanego przez krowę mleka.
===> Jak leczymy lewostronne przemieszczenie trawieńca? Zapraszamy do lektury artykułu.