Paratuberkuloza u bydła.

Choroba Johnego, jest to przewlekłe, rozrostowe zapalenie jelit cienkich, występujące u przeżuwaczy. Wywołana przez Mycobacterium avium subsp. Paratuberculosis. W Polsce podlega obowiązkowi rejestracji. Często przebiega subkliniczne, a ujawnieniu się choroby sprzyjają czynniki stresowe, poród, transport, złe warunki zoohigieniczne, żywieniowe).

Objawy u bydła dorosłego to:

• okresowe biegunki, potem coraz częstsze z pęcherzykami gazu,

• wychudzenie mimo zachowanego apetytu,

• spadek mleczności,

Drogi zakażenia:

• do zakażenia dochodzi drogą doustną, choć możliwe jest zakażenie śródmaciczne, do zakażenia z matki na potomstwo podczas porodu i zdarza się to w stadach o wysokim odsetku zwierząt serologicznie dodatnich,

• najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez siarę, możliwe jest zakażenie przez mleko od krów chorych,

• okres rozwoju choroby (od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby) wynosi zwykle od 15 do 18 miesięcy, może być dłuższy nawet 5 lat,

• najczęściej objawy kliniczne obecne są u zwierząt między 3 a 5 rokiem życia,

• przeżywalność zarazka w środowisku i glebie wynosi powyżej 55 tygodni,

• zarazek jest bardzo oporny w środowisku na niskie pH oraz stosowanie zakwaszaczy.

Co zrobić, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby?

Choroba i proces jej zwalczania jest bardzo kosztowny, długofalowy i wiążący się z koniecznością eliminacji zwierząt ze stada. Stąd też w celu ograniczenia zakażeń i w dalszej konsekwencji pojawiania się w młodym wieku zwierząt klinicznie chorych należy eliminować czynniki predysponujące do zakażenia. Czynników tych jest wiele, lecz eliminacja części z nich stanowi istotny element dla ograniczenia zachorowań. Zdecydowanie na pierwszym miejscu wśród czynników predysponujących należy wymienić wiek zwierząt, ponieważ im szybciej dojdzie do zakażenia tym szybciej pojawią się objawy kliniczne choroby. W pierwszych godzinach życia noworodka przez ścianę przewodu pokarmowego przechodzą wszystkie obecnie w przewodzie pokarmowym „substancje”, w tym i bakterie. Kolejne czynniki predysponujące to:

• środowisko i środowiskowe czynniki ryzyka,

• poród, w tym ciężkie porody;

• obecność innych chorób w stadzie: gruźlica, IBR, BVD-MD, mastitis;

• samo stado, w tym wielkość stada, liczba zwierząt nowonarodzonych i liczba porodów, częstotliwość przemieszczania i łączenia w grupy technologiczne zwierząt, zakupy nowych zwierząt oraz

• liczba serologicznie dodatnich i siewców zarazka.

Bardzo ważnymi elementami w ograniczeniu rozprzestrzeniania się paratuberkulozy są:

• poród prowadzony w czystości, z uwzględnieniem podstawowych zasad bioasekuracji;

• konieczne jest segregacja zwierząt na czas porodu, kojce porodowe muszą być osobne- dla zwierząt pozytywnych i negatywnych,

• cielęta po porodzie jak najszybciej przenieść z kojca porodowego,

• odpajać tylko siarą i mlekiem krów negatywnych,

• jałówki odpajać mlekiem w proszku, ew. byczki mogą pić mleko od krów pozytywnych,

• szczególna higiena doju i czystość akcesoriów do odpajania cieląt,

• czystość zadawanej wody, szczególnie wody zanieczyszczonej kałem;

• usuwanie obornika we wszystkich grupach technologicznych;

• czystość sprzętu którym zadawana jest pasza;

• odrobaczanie;

• oczyszczanie i dezynfekcja.

Podjęcie i organizacja systemowa powyższych czynności zapewne nie pozwoli na całkowitą eliminację zarazka ze stada, to jednak w przeciągu czasu pozwoli na ograniczenie zachorowań i wydłużenie czasu pobytu zwierząt dorosłych na fermie. Dyskusyjny pozostaje cały czas temat pasteryzacji, wg. niektórych autorów eliminuje prątki natomiast istnieje wiele czynników ryzyka które mogą wpływać na brak procesu. W związku z tym należy przede wszystkim eliminować źródło zarażenia jakim są wydzieliny i wydaliny krów pozytywnych.

Wprowadzenie programowej eliminacji paratuberkulozy ze stada opiera się na założeniu, że do zakażenia dochodzi najczęściej podczas porodu i pojenia siarą i mlekiem. Tak więc głównym źródłem infekcji jest siara i mleko krów pozytywnych oraz środowisko, w którym przebywają zwierzęta zarażone. Istotna jest więc informacja o statusie danej krowy w okresie przedporodowym (pozytywna lub negatywna). Badanie opieramy na obecności przeciwciał we krwi (serologia). Niektóre programy eradykacji pratuberkulozy uwzględniają badania PCR na obecność antygenu/ prątka w kale. Krew powinniśmy pobierać możliwie jak najbliżej porodu, w praktyce robimy to w momencie zasuszenia, jednak nie wcześniej 6-8 tyg. przed wycieleniem. Diagnostyczne testy serologiczne, mimo iż coraz czulsze obarczone są błędem. W związku z tym możemy mieć wyniku fałszywie ujemne (w zakresie od kilku do kilkunastu %). Po uzyskaniu wyniku należy zwierzęta trwale oznaczyć zwłaszcza pozytywne i postępować wg w/w zaleceń dotyczących separacji i odpajania. Dalsza obecność krowy w stadzie zależy od kilku czynników zdrowotnych, ekonomicznych, hodowlanych:

• wszystkie zwierzęta wykazujące objawy chorobowe należy natychmiast usuwać ze stada,

• zwierzęta ze słaba produkcja nie inseminować i brakować w późniejszym czasie,

• krowy mające dodatkowe schorzenia nie leczyć również brakować.

• krowy cielne wykazujące postać kliniczną eliminować natychmiast, istnieje duże ryzyko infekcji śródmacicznej.

Istotną kwestią jest prowadzenie dokumentacji i ewidencji badanych zwierząt. Skuteczność programu zależy od zaangażowania i jego konsekwentnego przestrzegania.