Zatrzymanie łożyska negatywnie rzutuje na ogólny stan zwierząt, ich produkcję mleczną oraz przebieg okresu poporodowego . W związku z rozwojem stanu zapalnego macicy, może mieć to szczególnie znaczenie w odniesieniu do dalszej płodności.
Zarys problemu
Z zatrzymaniem łożyska mamy do czynienia, kiedy krowa nie wydali błon płodowych w ciągu 12 godzin od porodu.
Prawidłowy proces odklejania i wydalania błon płodowych trwa około 6 godzin od urodzenia cielęcia. Interwencję weterynaryjną należy podjąć do 24 godzin. Według danych naukowych odsetek krów , które dotyczy ten problem sięga około 7-8%.
Już po upływie 6–9 godzin od momentu wyparcia płodu zalegające błony płodowe ulegają rozkładowi gnilnemu w trakcie gwałtownego, postępującego wzrostu liczby różnych drobnoustrojów, co powoduje rozwój infekcji w macicy. Następstwem tego jest ostre zapalenie macicy (metritis acuta), które pojawia się w większości przypadków, wykazując różny stopień nasilenia . Po upływie około 14 dni, ostre zapalenie błony śluzowej macicy przechodzi w stan przewlekły (endometritis chronica),któremu w zależności od nasilenia towarzyszą patologiczne wypływy z dróg rodnych oraz opóźnienie inwolucji macicy, co w efekcie prowadzi do niepłodności.
Kiedy krowa z zatrzymanym łożyskiem straciła apetyt i ma podwyższoną temperaturę (pow. 39,5°C) powinna jak najszybciej otrzymać pomoc lekarską. Taki stan wskazuje na toczącą się w organizmie zwierzęcia infekcję. Jest to konsekwencją zalegających w drogach rodnych resztek błon płodowych, które ulegają rozkładowi i towarzyszy temu wzrost liczby różnych drobnoustrojów.
„ Często zatrzymaniu łożyska towarzyszy ostre zapalenie błony śluzowej macicy, objawiające się podwyższoną temperaturą i spadkiem łaknienia” – mówi lekarz weterynarii.
Przedłużanie tego stanu powoduje przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy, czemu towarzyszą patologiczne wypływy z dróg rodnych o nieprzyjemnym zapachu.
Zdarzają się jednak przypadki, w których nie widać błon płodowych, gdyż znajdują się one w całości w macicy, a o zatrzymaniu sugerować może jedynie pojawiająca się gorączka i pogorszenie ogólnego stanu zdrowia krowy. Dlatego wskazane jest badanie, przez lekarza weterynarii, krów u których hodowca nie zauważył wydalenia błon płodowych.
Przyczyny zatrzymania łożyska
Dla jałówek poród jest nową sytuacją, która jest bardzo stresująca. Dlatego też należy szczególnie o nie zadbać przed porodem, aby odbył się on w stosunkowo komfortowych dla nich warunkach.
Zatrzymanie łożyska może być spowodowane różnymi czynnikami, należą do nich:
- czynniki zakaźne m. in takie schorzenia jak: bruceloza, leptospiroza, IBR/IPV, BVD/MD i inne patogeny
- ciąże bliźniacze, trudne i przedłużające się porody (tzw. dystocja) czy zabiegi cesarskiego cięcia
- poronienia
- źle zbilansowana dawka pokarmowa
- brak wystarczającej ilości witaminy A i E czy selenu
- zbyt dobra kondycja krów w okresie zasuszenia ( wysoki BCS)
- brak odpowiedniej higieny na porodówce i osób obsługujących ( cielących)
- choroby metaboliczne (np. kwasica, ketoza)
- czynniki stresogenne związane z niekorzystnym wpływem środowiska ( nadmierne zagęszczenie krów w oborze; niewygodne, powodujące rany stanowiska; nagłe zmiany żywienia; transport lub przemieszczenia w obrębie obory). Duże znaczenie ma także stres cieplny wynikający z działania wysokich temperatur.
Dodatkowo, poza wymienionymi wcześniej przyczynami, wpływ na zatrzymanie łożyska może mieć również rasa czy nawet pora roku. U HFek częściej dochodzi do zatrzymania łożyska niż u innych ras mlecznych.
Diagnostyka
Jednym z podstawowych badań możliwych do przeprowadzenia przez hodowcę jest mierzenie temperatury u krów do 10 dnia po porodzie. Kryterium jest ciepłota nieprzekraczająca 39,5°C.
Stałe, codzienne mierzenie i zapisywanie temperatury pozwala na wykrycie nawet 40% przypadków poporodowego zapalenia macicy i jest zbliżone do monitoringu prowadzonego przez lekarza weterynarii. Brak pomiarów ciepłoty, a zgłaszanie krów jedynie na podstawie patologicznych wypływów ze sromu pozwala na wykrycie chorych krów jedynie w 5%. Gdy temperatura wzrośnie powyżej 39,5°C wskazuje to na toczącą się infekcje w organizmie zwierzęcia. Jest to znak dla hodowcy , że zwierze potrzebuje pomocy weterynaryjnej.
W wyniku wzrostu temperatury ciała krowa staje się osowiała, apatyczna i traci apetyt. Skutkuje to wystąpieniem toksemii, zaburzeń metabolicznych, a także przemieszczeniem trawieńca. Zdarza się również, że obecność zanieczyszczonych błon płodowych doprowadza do zapaleń układu moczowego, jak i do wystąpienia zapaleń gruczołu mlekowego.
Do zapalenia gruczołu mlekowego dochodzi, gdy zanieczyszczone elementy łożyska, czy też „brudny” wypływ wydostający się z dróg rodnych , ma ciągły kontakt z wymieniem. Również często występującym objawem jest brunatny, szarawy wypływ z dróg rodnych o nieprzyjemnym zapachu.
Metody postępowania
Mamy kilka modeli postępowania przy zatrzymaniu łożyska:
- Metoda radykalna polega na ręcznym odejmowaniu łożyska i na ogół związana jest z równoczesnym stosowaniem różnych farmaceutyków, głównie jako profilaktyka przeciwko zakażeniu, dziś rzadko stosowana;
- Metoda zachowawcza polega na odstąpieniu od ręcznego odkładania błon płodowych, a jedynie na stosowaniu środków farmakologicznych mających zabezpieczyć macicę przed zakażeniem oraz pomóc w wyparciu tych błon, częściej stosowana w dzisiejszych czasach. Najczęściej stosujemy przez 3-7dni cefalosporyny , leki przeciwzapalne oraz analogi PGF2α o zerowej karencji na mleko.
Profilaktyka
Pierwsze godziny po porodzie stanowią dla krowy poważny stres oraz znaczny wydatek energetyczny. Sprawdzoną metodą jest podanie bezpośrednio po porodzie (jeszcze przed wylizaniem cielęcia) rozpuszczonego w ciepłej wodzie pójła poporodowego, zawierającego w swoim składzie substancje energetyczne witaminowo-mineralne oraz pro biotyczne. Po wypiciu pójła przedżołądki po porodzie wracają na swoje miejsce oraz zostaje przywrócona równowaga elektrolitowa i energetyczna ograniczając ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych oraz zaburzeń pokarmowych. Dodatkowym atutem jest podawanie wapnia i magnezu w formie chelatowej, co w znacznym stopniu poprawia bilans tych pierwiastków po porodzie i ułatwia profilaktykę porażenia poporodowego.
W celu uniknięcia lub zminimalizowania występowania tego schorzenia należy podjąć odpowiednie działania:
- prowadzenie szczepień w kierunku chorób zakaźnych oraz monitoring stada
- zachowanie zasad higieny podczas pomocy porodowej
- utrzymanie higieny stanowisk i kojców porodowych na jak najwyższym poziomie (sprzątanie i dezynfekcja kojców po każdym porodzie)
- dobór odpowiedniego nasienia dla danej krowy aby uniknąć zbyt dużych cielaków i trudnych porodów
- właściwie skomponowana dawka pokarmowa która zapewni zwierzętom odpowiednią ilość selenu i witamin i nie doprowadzi do nadmiernego otłuszczenia
